ZIOŁA NA WRZODY U KONI

Wrzody układu pokarmowego są bolesnym problemem wielu koni. W profilaktyce i terapii nieocenione są zioła. Ponieważ objawy, nasilenie i powikłania choroby są różne dlatego dwa konie z wrzodami mogą wymagać odmiennych zestawów: najlepiej zapewnić im bogaty w gatunki Bar Ziołowy. Ważne jest holistyczne spojrzenie na sytuację konia: zdrowie, zachowanie, otoczenie, przeszłość - przyczyny choroby oraz skutki. Także psychika i aparat ruchu obciążonego wrzodami zwierzęcia, skorzystają z ziół, np o działaniu rozkurczowym, uspokajającym, przeciwzapalnym.

SKŁADNIKI ROŚLINNE DZIAŁAJĄCE PRZECIWWRZODOWO

ŚLUZY ROŚLINNE: mają działanie zmiękczające, łagodzące, osłaniające, przeciwzapalne, ochronne i powlekające błony śluzowe w stanach zapalnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Działanie jest miejscowe, nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Pod wpływem wody pęcznieją tworząc galaretowate masy, dzięki temu dobrze pokrywają i chronią śluzówki. Śluzy zawierają: prawoślaz, malwy i ślazy, porost islandzki, rumianek, aloes, len, babka płesznik. Wartościowe są też gumy roślinne, np. gumożywica mirry działa ochronnie i zapobiega tworzeniu wrzodów, wpływa na produkcję śluzu, zmiata wolne rodniki.

FLAWONOIDY (związki flawonowe: flawony, katechiny, antocyjany i in.): pełnią u roślin funkcje barwników, przeciwutleniaczy, insektycydów, fungicydów. Działają przeciwwrzodowo i ochronne na przewód pokarmowy, szczególnie żołądek i jelita. Mechanizm ochrony może być różny, np. wzrost zawartości prostaglandyn w śluzówce (chronią błonę wyściełającą żołądek, zmniejszają wytwarzanie kwasu żołądkowego, regulują wydzielanie śluzu i prawidłowe ukrwienie żołądka), obniżenie wydzielania histaminy (która pobudza wydzielanie soku żołądkowego). Flawonoidy wymiatają też wolne rodniki, pełniące istotna rolę w powstawaniu wrzodów. Flawonoidy o działaniu przeciw – wrzodowym to np: kwercetyna, sylimaryna, antocyjany, soforazyna.

Flawonoidy wykazują działanie: przeciwutleniające (hamują powstawanie wolnych rodników), przeciwzapalne (hamują tworzenie prozapalnych prostaglandyn i histaminy; jasnota biała, fiołek trójbarwny, arnika górska); uszczelniające naczynia krwionośne (przeciwwysiękowe i przeciwobrzękowe; wzmocnienie naczyń; np. miłorząb); rozkurczowe na mięśnie gładkie; moczopędne (skrzyp, brzoza). Niektóre hamują rozwój mikroorganizmów: działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo (szczególnie katechiny, kwercetyna i antocyjany). Wykazano np, że ekstrakt z czarnej porzeczki pobudzał wzrost bakterii Lactobacillus a hamował rozwój Escherichia coli i Staphylococcus aureus, a z maliny hamował Staphylococcus i Salmonella.

Kwercetyna (łac. quercetum – las dębowy) występuje w wielu roślinach, np. w herbacie, lukrecji, dziurawcu, miłorzębie, kwiatach głogu, lipy, wiązówki i kasztanowca, młodych liściach dębu, wyce, gwiazdnicy, estragonie, aronii. Wykazuje aktywność przeciwalergiczną i przeciwzapalną, hamuje też uwalnianie histaminy (stosowana przy alergiach). Zapobiega uszkodzeniom śluzówki żołądka przez stres i czynniki drażniące. Korzystnie wpływa na skład i ochronne funkcje śluzówki żołądka, stymuluje lokalna produkcję śluzu. Hamuje powstawanie wolnych rodników i neutralizuje je.

Sylimaryna to kompleks flawonoglikanów (sylibina, fitosterole, witamina F, E, flawony, kwercetyna i in.) z ostropestu plamistego. Bardzo korzystny dla koni wrzodowych: zapobiega owrzodzeniom, hamuje stan zapalny, stabilizuje strukturę błon komórkowych, działa rozkurczowo, detoksykująco, reguluje pracę przewodu pokarmowego. Chroni też komórki wątroby przed uszkodzeniem przez leki, środki chemiczne, mikotoksyny. Wymiata wolne rodniki, redukuje utlenianie tłuszczy. Pobudza odbudowę w komórkach wątroby. Zalecana jest ochronnie np przy długim stosowaniu leków czy alergiach. Ważne jest długie stosowanie – co najmniej pół roku.

Antocyjany. Wykazują działanie rozkurczowe, antyoksydacyjne, przeciwrodnikowe (zmniejszają produkcję wolnych rodników), przeciwzapalne, wzmacniające i uszczelniające naczynia; hamują aktywność elastazy i kolagenazy (a więc niszczenie włókien tkanki łącznej); przeciwwysiękowe i przeciwobrzękowe, antyalergiczne; poprawiające krążenie krwi i ukrwienia tkanek; działają korzystnie przy cukrzycy. Rośliny bogate w antocyjany to np: aronia, ślaz, chaber, czarna jagoda.

Owoce aronii hamują tworzenie wrzodów żołądka; zawarte w nich kompleksy polifenoli wykazują wielokrotnie silniejsze działanie przeciwzapalne niż czyste związki (antocyjaniny, kwercetyna).

Jagoda czarna ma właściwości zapobiegające i leczące wrzody, w tym wywołane fenylobutazonem. Zwiększa ilość śluzu w ścianie żołądka. Antozycjanozydy zwiększają syntezę mukopolisacharydów – lepsza bariera śluzowa.

SAPONINY to forma glikozydów. Niektóre rośliny przeciwwrzodowe zawierają je w znacznej ilości, np korzeń lukrecji ma 2 do 12% kwasu glycyrizynowego a nasiona kasztana do 13% aescyny. Saponiny z korzenia żeńszenia (Panax japonicus) posiadają właściwości ochronne na żołądek, chronią go przed uszkodzeniami przez leki, stres i nadkwasotę. Saponiny aktywują czynniki ochronne błony śluzowej.

TANINY (garbniki roślinne) to związki polifenolowe. Działają przeciwzapalnie, bakteriobójczo i ściągająco, co sprzyja gojeniu nadżerek wrzodowych i hamowaniu krwawień. Działanie ściągające oznacza, że reagują z białkami tkanek, w tym zewnętrznej warstwy śluzówki, czyniąc ją mniej przepuszczalną i bardziej odporną na uszkodzenie, podrażnienie, bakterie. W ten sposób ułatwiają gojenie nadżerek i ran na żołądku. Łączenie się z białkami nabłonka jelit także tworzy powłokę ochronną przed żrącym działaniem kwasu solnego i soków żołądkowych. Przy biegunce powłoka przeciwdziała odwodnieniu. Jak zwykle, zbyt duże stężenie szkodzi - powoduje koagulację białek głębszych warstw śluzówki i efekt odwrotny do zamierzonego - zapalenie i biegunkę. Stąd tak ważne jest, by nie zmuszać konia a pozwolić mu wybrać odpowiednie zioła i ich dawkę z dobrze zaopatrzonego Baru Ziołowego. Zioła zawierające dużo garbników są szczególnie cenne przy wrzodach. Do roślin przeciwwrzodowych zawierających taniny należy np. dąb i przywrotnik)

GATUNKI ZIÓŁ DLA KONI WRZODOWYCH

I: ZIOŁA OSŁANIAJĄCE = ŚLUZOWE: ochrona i nawilżenie błony śluzowej i uszkodzonych miejsc, co ogranicza dalsze szkody, przyspiesza gojenie i zarastanie nadżerek.

1. Babki: lancetowata (liście) i płesznik (nasiona). Namoczone dają kleik bogaty w śluzy, działające łagodząco, osłaniająco i przeciwzapalnie na przewód pokarmowy.

2. Żywokost lekarski korzeń i liść. Przyspiesza gojenie dzięki alantoinie, która zwiększa tempo podziału komórek. Hamuje też drobne krwawienia z przewodu pokarmowego

3. Siemię lnu: bogate w śluzy, koi przewód pokarmowy, pomaga przy wrzodach: chroni przed działaniem kwasu solnego, osłania żołądek i pozwala regenerować się jego ściankom.

4. Prawoślaz lekarski działa odżywczo i osłaniająco, przeciwzapalnie, redukuje podrażnienia, wspiera zdrowienie żołądka. Szczególnie polecany gdy wrzodom towarzyszy biegunka. Pomocne są też pokrewne rośliny: ślaz leśny i zaniedbany, kwiat malwy czarnej.

5. Kora wiązu wpływa pozytywnie na żołądek, gardło i jelita, poprawia pracę układu nerwowego jelit. Wspiera wydzielanie śluzu, który chroni jelita i pozwala im się wyleczyć, a jednocześnie nie zakłóca normalnych procesów wydzielania i wchłaniania.

6. Kozieradka – bogata w ochronne śluzy, działa też odkażająco

II ZIOŁA PRZECIWZAPALNE. Zmniejszają zaognienie nadżerek i ich okolicy oraz napływ komórek układu odpornościowego. Takie łagodzenie pozwala uśmierzyć ból, ułatwia gojenie się wrzodów i przywracanie funkcji żołądka. Rośliny o działaniu przeciwzapalnym szczególnie korzystne przy wrzodach to: liść żywokostu, prawoślaz, korzeń lukrecji, wiązówka, rumianek i kwiat nagietka.

1. Lukrecja gładka – korzeń, należy do najważniejszych ziół przeciwwrzodowych, zapobiega wrzodom i hamuje ich rozwój. Działa silnie przeciwzapalne, ochronnie, lekko powlekająco (czyli także śluzowa), odkażająco, w tym na wirusy. Zawiera saponinę – kwas glycyrizynowy. Lukrecja hamuje wydzielanie soku żoładkowego a stymulują produkcję śluzu i regeneracje błony śluzowej.

2. Wierzba biała – kora: przeciwzapalnie, przeciwbólowo, uspokajająco.

3. Nagietek: działa przeciwzapalnie i przyspiesza gojenie uszkodzonej śluzówki żoładka

4. Ostropest: oczyszczająco, co jest bardzo ważne przy długotrwałych kuracjach lekami i długim obciążeniu organizmu stanem zapalnym; przeciwwrzodowo, przeciwzapalnie
   
   

III. ODKAŻAJĄCE i ŚCIĄGAJĄCE pomagają obronić się przed drobnoustrojami i toksynami oraz działają przeciwkrwotocznie. Należą to głównie zioła garbnikowe.

1. Liść szałwii

2. Jesion wyniosły i dąb – kora

3. Pokrzywa: zmniejsza stany zapalne przewodu pokarmowego, działa przeciwkrwotocznie.

4. Przywrotnik pasterki. Ziele zawiera 7-8% garbników a także flawonoidy (2-2,5%, w tym sporo kwercetyny). Działa ściągająco, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, antyseptycznie, przeciwbakteryjnie, rozkurczowo, przeciwwysiękowo. Wskazany w stanach zapalnych błon śluzowych i przewodu pokarmowego, biegunce, nieżycie żołądka i jelit.

4: USPOKAJAJĄCE I PRZECIWBÓLOWE

Zmniejszają napięcie nerwowe, łagodzą stres, rozluźniają.

1. Rumianek pospolity posiada wiele zalet dla konia wrzodowego: działa antybakteryjnie, przeciwzapalnie, rozkurczowo, uspokajająco, pomaga w rozluźnieniu żołądka i przywróceniu normalnej rytmicznej jego pracy. Wskazany na nerwowe zachowania wynikające z bólu.

2. Wiązówka błotna: z ziół przeciwbólowych najlepsza i specyficzna na problem wrzodów trawiennych

3. Kwiat lipy: działa uspokajająco i jest też surowcem śluzowym i łagodzącym

4. na apetyt: koper włoski, kminek, kozieradka. Koper działa antybakteryjnie i wzmacnia apetyt u koni, które w związku z bólem gorzej jedzą. Kminek pobudza wydzielanie soków trawiennych i odkwaszanie, co zmniejsza podrażnienie śluzówki. Anyż i kminek wspierają trawienie i działają przeciwzapalnie na śluzówki.

INNE:

Żeńszeń – należy do ziół będących adaptogenami. Pomaga zwalczać i zapobiegać wrzodom; wpływa na odpowiedź na stres, zwiększają odporność na stres psychiczny i fizyczny w związku z treningiem i zawodami; przyspieszają odnowę komórek i tkanek i naprawę ciała podczas stresu.

Rokitnik. Owoce bogate w witaminy, mikroelementy, aminokwasy, antyoksydanty. Wspomagają leczenie uszkodzonej śluzówki. Rokitnik działa ochronnie - zapobiega tworzeniu się wrzodów żołądka lub pogarszaniu się ich stanu pod wpływem stresu.

ZALECENIA DIETETYCZNE DLA KONI WRZODOWYCH:

1. Ciągły, swobodny dostęp do paszy objętościowej, najlepiej pastwiska. Minimum 1,5 kg paszy objętościowej na 100 kg wagi, także dla koni grubych, po prostu dla nich siano starsze i mniej energetyczne lub część (ale nie całość) zastąpić słomą.

2. dodatek lucerny lub węglanu wapnia zapobiega zbytniemu obniżeniu pH soku żołądkowego.

3. bez nadmiaru treściwych, nie więcej niż 2 g skrobi/kg masy ciała na dzien a do 1 g/kg na posiłek

4. dodatek dobrej jakości olejów (lniany, ryżowy, ewentualnie kukurydziany) – działanie przeciwzapalne obniżenie kwasowości w żołądku, pomocne w zapobieganiu wrzodom, bezpieczne źródło energii

5. przy długotrwałym stosowaniu leków z grupy NSAIDs, stosować dietę i suplementy przeciwwrzodowe.

6. woda - konie bez dostępu do wody na wybiegu 2,5 raza bardziej narażone na wrzody.

Literatura:

1) "Zioła najlepsze na wrzody" utor: mgr n. farm. Łukasz Lechowski

2) "Healing gut ulcers herbally" Victoria Fergusson, 2017

3) "Adaptogens and Gastric Ulcers" Christine King , BVSc, MACVSc, MvetClinStud

4) " New Perspectives in Equine Gastric Ulcer Syndrome" Sept 2009, R. Videla, F. A. Andrews.

5) "The Plant Kingdom as a Source of Anti-ulcer Remedies" F. Borrelli, A. A. Izzo, Phytother. Res.14, 581–591 (2000)

6) "European College of Equine Internal Medicine Consensus Statement—Equine Gastric Ulcer Syndrome in Adult Horses" 04 Sepr 2015, B. W. Sykes, M. Hewetson, R. J. Hepburn, N. Luthersson, Y. Tamzali

7) "Floroterapia. Kwiaty w żywniści, kosmetyce i lecznictwie", H. Różański