Mesz i siemię - zdrowe końskie przysmaki
SIEMIĘ
Nasiona lnu zwyczajnego (Linum usitassimum), zwane są popularnie siemieniem lnianym. W żywieniu koni, tak jak inne nasiona oleiste, pełnią różnorodne funkcje, mianowicie jest to pasza jednocześnie energetyczna i białkowa, oraz posiada właściwości dietetyczne i wzmacniające. W żywieniu i lecznictwie ludzkim, nasiona lnu są znane od wieków, wymienia je już papirus Ebersa (1550 p.n.e. ). Surowiec ten jest stosowany w stanach zapalnych błon śluzowych układu pokarmowego (zwłaszcza zaparcia), także oddechowego, a zewnętrznie do okładów przy stanach zapalnych i uszkodzeniach skóry.
Skład: Nasiona lnu zawierają 30 - 40 % tłuszczu i 20 - 27 % białka. Najważniejsze składniki aktywne odpowiedzialne za działanie lecznicze siemienia to śluz, olej i lignany. Tłuszcz zawiera głównie cenne kwasy tłuszczowe nienasycone (80-90%). Są to linolenowy (omega 3, około 50 %), linolowy (omega 6, około 15 %), oleinowy (omega 9, około 15%). Kwas alfa-linolenowy (ALA) to ważny kwas egzogenny, budulec komórek, w diecie koni często deficytowy. Siemię i olej lniany przywracają prawidłową równowagę dwóch typów kwasów tłuszczowych: kwasy omega-3 mają działanie przeciwzapalne a omega-6 prozapalne (oba są potrzebne ale w odpowiedniej proporcji). Ze wszystkich olejów, lniany ma najkorzystniejszy stosunek kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6, stąd jest polecany w diecie koni. Nasiona lnu zawierają 3-5% składników mineralnych; są bogate w selen. Zawierają jednak też składniki antyżywieniowe: 0,1-1,5% glikozydów cyjanogennych (linustatyna, linamaryna).
Znaczenie lnu dla zdrowia konia. Len stymuluje perystaltykę i łagodzi zaburzenia trawienne. Nasiona zawierają dużą ilość substancji śluzowych, łatwo pęczniejących w środowisku wodnym. Mogą one wiązać znaczne ilości wody w jelitach (w stosunku 1: 8), co powoduje nasilenie perystaltyki, ułatwienie pasażu treści pokarmowej, pomaga w likwidacji zaparć. Śluz powstający po rozgotowaniu łagodzi podrażnienia i stany zapalne śluzówek, tworzą ochronna warstwę na ścianach żołądka i jelit. Dzięki temu len wykazuje działanie ochronne w dolegliwościach układu pokarmowego, szczególnie powodowanych przez nadkwaśność i stany zapalne. Nasiona i olej lniany wykazują też działanie antyoksydacyjne (zmniejsza poziom wolnych rodników w komórkach, zmniejsza stres oksydacyjny), poprawiają profil lipidowy, normalizują gospodarkę lipidową. Dzięki zawartości kwasów omega- 3, zmniejsza odpowiedź zapalną organizmu, obniża poziom markerów stanu zapalnego, co m.in pomaga koniom z egzemą letnią – ograniczenie zapalenia oraz świądu, redukcja obszaru zmian chorobowych [5]. Siemię zawiera lignany o właściwościach estrogennych. jest jednym z najbogatszych źródeł (zawiera 0,7-1,5%); ale ich działanie jest słabo wyrażone. Len i olej lniany korzystnie wpływa na stan sierści (koń się błyszczy), skóry (zdrowy płaszcz hydrolipidowy) i kopyt.
Dlaczego len należy zaparzać? Małe ilości lnu są czasem koniom podawane w postaci suchej. Jednak zalecana jest jego obróbka termiczna (najczęściej gotowanie lub/i zaparzanie, rzadziej prażenie) i podawanie w postaci rozgotowanej. Gotowanie (co najmniej 5-10 minut) powoduje inaktywacje enzymów odpowiedzialnych za uwalnianie kwasu cyjanowodorowego (pruskiego) z zawartych w nasionach glikozydów cyjanogennych. W przeciwnym wypadku enzym linaza, w wilgotnym środowisku uwalnia kwas pruski z glikozydu linamaryny. Ważne: rozdrobnione nasiona nie mogą być długo przechowywane (jełczenie nienasyconych kwasów).
Najczęściej siemię podaje się w formie meszu. 1-3 razy w tygodniu. Typowy przepis wg profesora Chrzanowskiego [2]: 15-20 g siemienia rozgotować w 2 litrach wody, gorącym zalać 2 kg owsa, dodać 1 kg otrąb pszennych, przykryć na 4-6 godzin.
Siemię i olej jako pasze energetyczne. Siemię zawiera 14,5 MJ energii stawnej w kilogramie. Olej lniany i inne oleje roślinne to doskonałe źródło łatwo przyswajalnej energii. Dzięki temu olej może zastąpić część paszy treściwej (200 gram oleju zastępuje prawie 1kg) w diecie koni sportowych. Zalety oleju w dawce to brak przeładowania przewodu pokarmowego, zmniejszenie podaży skrobi, wolniej spada poziom cukru we krwi a w mięśniach może zgromadzić się więcej glikogenu jako zapas na czas intensywnej pracy. Podając olej, trzeba dbać o jego najwyższa jakość (zjełczały jest bardzo szkodliwy), wprowadzać go do diety stopniowo i rozdzielać na mniejsze posiłki. Koń produkuje żółć ale nie ma woreczka żółciowego: nie może zgromadzić jej dużej ilości a uwalnia ją stale w ilości niewielkiej. Olej jako dodatek na trawienie, sierść i kopyta dla koni lekko pracujących i hodowlanych to około 50-100 gram dziennie, dla sportowych do 200 ml i więcej. Nadmiar oleju szkodzi - spowolnienie trawienia.
Działanie przeciwzapalne siemienia i oleju lnianego. Ich składniki, kwasy omega 3, hamują rozwój stanu zapalnego. Zmniejsza się aktywność prostaglandyn, leukotrienów, histaminy, a efektem jest działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Właściwości przeciwzapalne oleju lnianego hamują powstawanie wrzodów przewodu pokarmowego pod wpływem stresu lub leków (aspiryna); zmniejsza się też wydzielanie soku żołądkowego i obniża jego kwasowość. Korzystne działanie oleju na układ ruchu to zmniejszenie stanów zapalnych stawów i mięśni, strzykania w stawach, zwiększenie mobilności stawów. Kwasy omega 3 mają tez korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Olej lniany stosowany zewnętrznie jako maści, mazidła i emulsje, przyspiesza regenerację skóry i błon śluzowych, zmniejsza wysięk, stosowany jest do leczenia owrzodzeń, oparzeń i stanów zapalnych.
W okresie jesiennym i zimowym szczególnie pożądane jest podawanie koniom meszu (1-3 razy w tygodniu), zwłaszcza tym starszym lub z problemami trawiennymi. Konie ze stanami zapalnymi stawów skorzystają z okresowych kuracji dobrej jakości olejem lnianym: musi on być jednak przechowywany krótko, w lodówce i w butelce z ciemnego szkła. Jeśli nie mamy możliwości zakupu takiego oleju i odpowiedniego przechowywania, to dużo lepiej jest pozostać przy meszu jako formie podawania lnu.
Tekst: Joanna Smulska
Źródła:
[1] "Pasze i dodatki paszowe" H. Jeroch, A. Lipiec, 2012
[2] "Żywienie koni" S. Chrzanowski, 2014
[3] "Żywienie koni" H. Meyer, M. Coenen, 2002
[4] "Len, co złotem być miał" dr n. farm. Jadwiga Nartowska, Panacea 2(55) 216, s 5-8
[5] Can J Vet Res. 2002 Oct; 66(4): 272–277. "Flaxseed (Linum usitatissimum) supplementation associated with reduced skin test lesional area in horses with Culicoides hypersensitivity" W. O'Neill, S. McKee, A. F. Clarke
Polecane

Drożdże paszowe dla koni 1kg

Siemię lnu dla koni

Pasze i dodatki paszowe

Żywienie koni. H.Meyer, M. Coenen

Zioła w diecie i leczeniu koni. Joanna Smulska
