Mesz i siemię - zdrowe końskie przysmaki

SIEMIĘ

Nasiona lnu zwyczajnego (Linum usitassimum), zwane są popularnie siemieniem lnianym. W żywieniu koni, tak jak inne nasiona oleiste, pełnią różnorodne funkcje, mianowicie jest to pasza jednocześnie energetyczna i białkowa, oraz posiada właściwości dietetyczne i wzmacniające. W żywieniu i lecznictwie ludzkim, nasiona lnu są znane od wieków, wymienia je już papirus Ebersa (1550 p.n.e. ). Surowiec ten jest stosowany w stanach zapalnych błon śluzowych układu pokarmowego (zwłaszcza zaparcia), także oddechowego, a zewnętrznie do okładów przy stanach zapalnych i uszkodzeniach skóry.

 Skład: Nasiona lnu zawierają 30 - 40 % tłuszczu i 20 - 27 % białka. Najważniejsze składniki aktywne odpowiedzialne za działanie lecznicze siemienia to śluz, olej i lignany. Tłuszcz zawiera głównie cenne kwasy tłuszczowe nienasycone (80-90%). Są to linolenowy (omega 3, około 50 %), linolowy (omega 6, około 15 %), oleinowy (omega 9, około 15%). Kwas alfa-linolenowy (ALA) to ważny kwas egzogenny, budulec komórek, w diecie koni często deficytowy. Siemię i olej lniany przywracają prawidłową równowagę dwóch typów kwasów tłuszczowych: kwasy omega-3 mają działanie przeciwzapalne a omega-6 prozapalne (oba są potrzebne ale w odpowiedniej proporcji). Ze wszystkich olejów, lniany ma najkorzystniejszy stosunek kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6, stąd jest polecany w diecie koni. Nasiona lnu zawierają 3-5% składników mineralnych; są bogate w selen. Zawierają jednak też składniki antyżywieniowe: 0,1-1,5% glikozydów cyjanogennych (linustatyna, linamaryna).

Znaczenie lnu dla zdrowia konia. Len stymuluje perystaltykę i łagodzi zaburzenia trawienne. Nasiona zawierają dużą ilość substancji śluzowych, łatwo pęczniejących w środowisku wodnym. Mogą one wiązać znaczne ilości wody w jelitach (w stosunku 1: 8), co powoduje nasilenie perystaltyki, ułatwienie pasażu treści pokarmowej, pomaga w likwidacji zaparć. Śluz powstający po rozgotowaniu łagodzi podrażnienia i stany zapalne śluzówek, tworzą ochronna warstwę na ścianach żołądka i jelit. Dzięki temu len wykazuje działanie ochronne w dolegliwościach układu pokarmowego, szczególnie powodowanych przez nadkwaśność i stany zapalne. Nasiona i olej lniany wykazują też działanie antyoksydacyjne (zmniejsza poziom wolnych rodników w komórkach, zmniejsza stres oksydacyjny), poprawiają profil lipidowy, normalizują gospodarkę lipidową. Dzięki zawartości kwasów omega- 3, zmniejsza odpowiedź zapalną organizmu, obniża poziom markerów stanu zapalnego, co m.in pomaga koniom z egzemą letnią – ograniczenie zapalenia oraz świądu, redukcja obszaru zmian chorobowych [5]. Siemię zawiera lignany o właściwościach estrogennych. jest jednym z najbogatszych źródeł (zawiera 0,7-1,5%); ale ich działanie jest słabo wyrażone. Len i olej lniany korzystnie wpływa na stan sierści (koń się błyszczy), skóry (zdrowy płaszcz hydrolipidowy) i kopyt.

Dlaczego len należy zaparzać? Małe ilości lnu są czasem koniom podawane w postaci suchej. Jednak zalecana jest jego obróbka termiczna (najczęściej gotowanie lub/i zaparzanie, rzadziej prażenie) i podawanie w postaci rozgotowanej. Gotowanie (co najmniej 5-10 minut) powoduje inaktywacje enzymów odpowiedzialnych za uwalnianie kwasu cyjanowodorowego (pruskiego) z zawartych w nasionach glikozydów cyjanogennych. W przeciwnym wypadku enzym linaza, w wilgotnym środowisku uwalnia kwas pruski z glikozydu linamaryny. Ważne: rozdrobnione nasiona nie mogą być długo przechowywane (jełczenie nienasyconych kwasów).

Najczęściej siemię podaje się w formie meszu. 1-3 razy w tygodniu. Typowy przepis wg profesora Chrzanowskiego [2]: 15-20 g siemienia rozgotować w 2 litrach wody, gorącym zalać 2 kg owsa, dodać 1 kg otrąb pszennych, przykryć na 4-6 godzin.

Siemię i olej jako pasze energetyczne. Siemię zawiera 14,5 MJ energii stawnej w kilogramie. Olej lniany i inne oleje roślinne to doskonałe źródło łatwo przyswajalnej energii. Dzięki temu olej może zastąpić część paszy treściwej (200 gram oleju zastępuje prawie 1kg) w diecie koni sportowych. Zalety oleju w dawce to brak przeładowania przewodu pokarmowego, zmniejszenie podaży skrobi, wolniej spada poziom cukru we krwi a w mięśniach może zgromadzić się więcej glikogenu jako zapas na czas intensywnej pracy. Podając olej, trzeba dbać o jego najwyższa jakość (zjełczały jest bardzo szkodliwy), wprowadzać go do diety stopniowo i rozdzielać na mniejsze posiłki. Koń produkuje żółć ale nie ma woreczka żółciowego: nie może zgromadzić jej dużej ilości a uwalnia ją stale w ilości niewielkiej. Olej jako dodatek na trawienie, sierść i kopyta dla koni lekko pracujących i hodowlanych to około 50-100 gram dziennie, dla sportowych do 200 ml i więcej. Nadmiar oleju szkodzi - spowolnienie trawienia.

Działanie przeciwzapalne siemienia i oleju lnianego. Ich składniki, kwasy omega 3, hamują rozwój stanu zapalnego. Zmniejsza się aktywność prostaglandyn, leukotrienów, histaminy, a efektem jest działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Właściwości przeciwzapalne oleju lnianego hamują powstawanie wrzodów przewodu pokarmowego pod wpływem stresu lub leków (aspiryna); zmniejsza się też wydzielanie soku żołądkowego i obniża jego kwasowość. Korzystne działanie oleju na układ ruchu to zmniejszenie stanów zapalnych stawów i mięśni, strzykania w stawach, zwiększenie mobilności stawów. Kwasy omega 3 mają tez korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Olej lniany stosowany zewnętrznie jako maści, mazidła i emulsje, przyspiesza regenerację skóry i błon śluzowych, zmniejsza wysięk, stosowany jest do leczenia owrzodzeń, oparzeń i stanów zapalnych.

W okresie jesiennym i zimowym szczególnie pożądane jest podawanie koniom meszu (1-3 razy w tygodniu), zwłaszcza tym starszym lub z problemami trawiennymi. Konie ze stanami zapalnymi stawów skorzystają z okresowych kuracji dobrej jakości olejem lnianym: musi on być jednak przechowywany krótko, w lodówce i w butelce z ciemnego szkła. Jeśli nie mamy możliwości zakupu takiego oleju i odpowiedniego przechowywania, to dużo lepiej jest pozostać przy meszu jako formie podawania lnu.

Tekst: Joanna Smulska

Źródła:

[1] "Pasze i dodatki paszowe" H. Jeroch, A. Lipiec, 2012

[2] "Żywienie koni" S. Chrzanowski, 2014

[3] "Żywienie koni" H. Meyer, M. Coenen, 2002

[4] "Len, co złotem być miał" dr n. farm. Jadwiga Nartowska, Panacea 2(55) 216, s 5-8

[5] Can J Vet Res. 2002 Oct; 66(4): 272–277. "Flaxseed (Linum usitatissimum) supplementation associated with reduced skin test lesional area in horses with Culicoides hypersensitivity" W. O'Neill, S. McKee, A. F. Clarke