KOPYTA CZ. III: ŻYWIENIE A KOPYTA

Kopyto to wrażliwy wskaźnik odżywienia konia. Tkanka rogowa wymaga ciągłej wymiany i odnowy, którą zapewni tylko komplet niezbędnych składników żywieniowych w odpowiednich proporcjach. Istnieje kilka substancji, których niedobór mocno wpływa na kopyta.

BIAŁKO. Skóra, włosie i kopyta zwierają to samo główne białko strukturalne, którym jest keratyna. Jak wszystkie białka, złożona jest z aminokwasów, główne ich rodzaje w keratynie to: Alanina, Glicyna i zawierająca siarkę cysteina (wytwarzana z metioniny). Tubularna (czyli w formie rureczek) struktura keratyny jest potem w większej skali powielona w formie rureczek rogu. Istnieją różne typy keratyny, w tym miękka i twarda o innych właściwościach mechanicznych i składzie. Miękka (np w skórze) zawiera około 1% siarki (z cysteiny i metioniny) i 4% tłuszczu. Twarda zawiera dużo siarki (do 5%, wysoka zawartość cysteiny) i mało tłuszczu.

Alanina i glicyna tworzą dużą część keratyny. Te aminokwasy organizm wytwarza sam, z dostarczanych w paszy węglowodanów i aminokwasów rozgałęzionych. Potrzebuje do tego witaminy B6 = pirydoksyny. Metionina to aminokwas zawierający siarkę. Jest związana z antyoksydacją oraz przetwarzaniem miedzi i cynku, ale też z ochroną wątroby. Zwykle nie jest potrzebna jej suplementacja; tym bardziej, że w nadmiarze jest szkodliwa a objawy nadmiaru przypominają chorobę linii białej. Treonina, fenyloalanina i prolina to z kolei aminokwasy egzogenne, które w kopytach dobrej jakości znaleziono w ilościach większych, niż w tych o jakości kiepskiej. Stąd ważne dobre źródło białka.

Jakość rogu z uwagi na keratynę pogarsza się przy niedoborach:

• rozgałęzionych aminokwasów (rzadko spotykane z wyjątkiem koni w ciężkiej pracy)

• generalnego niedoboru białka

• niedoboru B6

Bogate źródła dobrej jakości białka dla koni to rośliny strączkowe (np lucerna) ale też np. drożdże paszowe

TŁUSZCZE. Najbardziej zewnętrzna warstwa kopyta (stratum corneum = periople) zawiera także tłuszcze i woski. Wytwarzana jest przez komórki naskórka poniżej koronki. Nieuszkodzona, zapewnia prawidłowe nawilżenie kopyta, zachowanie wilgoci w środku ściany i niewpuszczanie wody z zewnątrz. Główny tłuszcz tej warstwy to siarczan cholesterolu. Tłuszcze i woski wypełniają też przestrzenie między keratynocytami, produkującymi róg. Zapewniają prawidłowy wzrost kopyt. Niedobory tych tłuszczów i cholesterolu praktycznie nie występują u koni, natomiast dieta może zmienić ich skład. W diecie naturalnej kwasy linolenowy (omega 3) i linolowy (omega6) występują w proporcji 4:1 do 6: 1, taki typ tłuszczów w żywieniu odpowiada gatunkowi 'koń domowy'. Taka proporcję zapewnia siemię lniane i olej lniany (oraz kilka rzadko używanych roślin oleistych). Odwrócona proporcja (gdzie dominują prozapalne omega 6) jest natomiast w nasionach zbóż i większości innych popularnych olejów.

ZWIĄZKI MINERALNE

Wapń – konieczny do aktywacji enzymu który przekształca komórki skóry/naskórka w keratynocyty. Bardzo ważny dla dobrej struktury kopyta i braku spękania. Jeśli kopyta nie odpowiadają na suplementację biotyną, problemem bywa właśnie złe zbilansowanie wapnia (wapn do fosforu w diecie powinien mieć stosunek od 1,6 : 1 do 2: 1).

Cynk jest ważny w dojrzewaniu keratynocytów i składaniu keratyny oraz jest składnikiem wielu enzymów. Niedobór tego pierwiastka powoduje: powolny wzrost, cienkie ściany, słaby róg, słabe związanie, łatwiejszy atak mikrobów. Cynk i miedź razem dbają o ochronę tłuszczów kopyta przed utlenieniem, które w konsekwencji prowadzi do suchego i strzępiącego się kopyta. Cynk to składnik co najmniej 100 enzymów i 200 ważnych układów enzymatycznych. Niedobory cynku są skorelowane z problemami kopytowymi, a jego suplementacja poprawia wzrost rogu. Nie jest to jednak proste, ponieważ wchłanianie cynku jest związane z poziomem wielu innych minerałów w diecie (np żelaza i miedzi). Nadmiar jednego zaburza wchłanianie innego mikroelementu, dlatego polecane jest badanie krwi (lub/i włosa) w celu określenia niedoborów konia oraz danie do wyboru różnych preparatów mineralnych (oprócz gotowej mieszanki, także kilka rodzajów lizawek oraz glony morskie i drożdże. Natomiast trudno jest cynk przedawkować, dawki toksyczne są bardzo duże.

Miedź to składnik licznych enzymów, m. in. enzymu niezbędnego w procesie tworzenia mostków siarczkowych keratyny (mostki wzmacniają, stabilizują jej strukturę, żeby np kopyto nie pękało wzdłuż). Niedobór miedzi i cynku sprzyjają tez gniciu strzałki, ropniom, pękaniu kopyt, ochwatowi. Przy niedoborze tez spadek odporności, podatność na zarobaczenie, białe ślady na sierści, matowy kolor sierści, podatność na infekcje kopyt. Niedobór cynku i miedzi sprzyja chorobie linii białej. Niedobory miedzi są charakterystyczne dla pasz (np siana) pozyskiwanych z gleb lekkich, torfowych i murszowych.

Selen i witamina E również chronią tłuszcze przed utlenianiem, chociaż nadmiar selenu szkodzi kopytom i powoduje ich pekanie i zła jakość rogu (uwidaczniająca się pierścieniami na ich powierzchni).

Siarka: jeden z najważniejszych biopierwiastków, niezbędny m.in. dla jakości (w tym kondycji, odporności, szybkości regeneracji) skóry i jej wytworów, w tym kopyt. Zioła zawierające siarkę w znaczących ilościach to m.in. krwawnik, owoc dzikiej róży i kozieradka. Dobrym źródłem tego pierwiastka dla tworzenia mostków siarczkowych są glony jak również MSM, czyli metylosulfonylometan, organiczny związek siarki (dzięki czemu jest ona dobrze przyswajalna).

WITAMINY

Biotyna – Ważna w metabolizmie aminokwasów i kwasów tłuszczowych. Produkowana przez bakterie w jelicie grubym. Uczestniczy w enzymach procesu keratynizacji. Ważna dla spoistości rogu – formowania tworzywa cementu wiążącego kopyto. Biotyna jest w warunkach normalnych syntetyzowana przez mikroflorę jelitową; jej niedobór pogarsza jakość rogu. Przy suplementacji, największą różnicę po jej podaniu obserwuje się na kopytach wyjściowo w bardzo złym stanie. Czasem dobrym pomysłem jest po prostu dać probiotyk, zwłaszcza, jeśli konie są zestresowane - dzięki temu biotyna będzie produkowana bezpośrednio w jelicie konia. Czasem sama biotyna nie daje efektu; najlepiej podawać ją z innymi witaminami grupy B (w takim zestawieniu występuje w drożdżach paszowych). Biotyna (w ilości 20 mg/dzień) daje efekt tylko na nowo rosnącym rogu, nie wpływa na już wytworzony, stad trzeba czasu na efekt jej działania.

Zasady diety dla dobrych kopyt i jakości rogu:

1. dobre zbilansowanie wapnia i fosforu

2. zapewnić odpowiednią kompozycję mikroelementów bez przekarmiania jednym składnikiem.
   

3. dodatek siemienia lnianego lub oleju lnianego

4. unikać (zwłaszcza u koni skłonnych do ochwatu): melasy, dosładzanych pasz gotowych, nadmiaru zboża (stosować tylko tyle, ile niezbędne do pracy, nie przekarmiać, przy ciężkiej pracy warto przynajmniej część zbóż zastąpić innymi składnikami)
   

5. Ponieważ wszystkie składniki podawane dla zdrowia kopyt, mają się dobrze przyswajać, ważna jest dbałość o zdrową mikroflorę jelit za pomocą probiotyków i prebiotyków (np drożdże paszowe)

6. Dobre suplementy dla kopyt to owoc róży, pokrzywa, drożdże, skrzyp oraz glony morskie, które pozytywnie wpływają na wzrost rogu kopytowego, zawierają magnez, wapn, aminokwasy.

Literatura:

1. "Feeding the hoof" Elleanor M. Kellon, 2008

2. "Zdrowe kopyta – nie są przypadkiem" Uwe Lukas

3. "Feeding the Hoof – Biomechanica Basics and Examples for Optimization" Sonja Appelt, 2006

4. "Hooves and nutrition" J., Y. Welz

5. "Żywienie koni" S. Chrzanowski

6. " Nutritional needs of the hoof" S Kempson

7. "Poor nutrition impact hooves" Kentucky Equine Research