JEDZENIE ZIEMI - GEOFAGIA U KONI

2018-05-07
JEDZENIE ZIEMI - GEOFAGIA U KONI

Geofagia oznacza celową konsumpcję gleby, skał i gliny. Należy do naturalnych zachowań zwierząt, w tym koni dzikich i domowych. Zaobserwowano, że mustangi zarówno liżą skały i ziemię w niektórych miejscach, jak i jedzą ziemię. Poszukują miejsc szczególnie bogatych w mikroelementy, ziemi o specyficznym składzie, wędrują w poszukiwaniu konkretnego rodzaju gliny lub skał, które liżą jak naturalne lizawki. Znajdują naturalne depozyty soli i minerałów, szukają ich np wzdłuż łożysk strumieni. Wiele gatunków zwierząt często odwiedza miejsca, w których mogą pobierać glinę lub wodę zmieszaną z gliną.

Geofagia to zachowanie instynktowne, wykazywane także przez udomowione zwierzęta, które mają skłonność do szukania minerałów i zjadania dobrze uwodnionej gliny. Dlatego psy i konie piją wodę z kałuż i lubią błoto. Nie tylko zawartość minerałów, ale inne właściwości gleby, jak pojemność buforowa i zdolność adsorpcji, mogą sprzyjać jedzeniu ziemi w konkretnym miejscu.

Zjadanie ziemi przez konie ma kilka funkcji i przyczyn:

  1. uzupełnienie niedoborów minerałów, zwłaszcza żelaza, sodu, wapnia (także fosforu, kobaltu, selenu i in), obecnych w ziemi a niedoborowych w roślinach będących podstawą diety. Gleba może stanowić istotne źródło składników mineralnych, potrzebnych koniowi, w biodostępnej formie. Niektóre (np żelazo) są bardziej przystępne pobierane z gleby niż z pasz gotowych lub zielonek. Konie ciągle zamknięte w stajni mogą mieć niedobory mimo jedzenia gotowych pasz z dodatkiem minerałów. Badanie składu miejsc, gdzie dzikie konie chętnie jadły ziemie, pokazuje, że wybierane są obszary bogate w sole mineralne: miedź, żelazo, potas, sód, wapń, magnez. Składniki te w glebie są w dużo większym stężeniu (do kilkunastu razy), niż w roślinach. W badaniu składu gleby w 13 miejscach w Australii, gdzie konie chętnie jadły ziemię, odkryto znacząco zwiększona zawartość żelaza i miedzi. Podobnie u goryli górskich jedzenie ziemi to uzupełnienie sodu i żelaza. W innym badaniu, analiza gleby pobieranej przez kilka gatunków dzikich zwierząt kopytnych wykazała wysoką zawartość sodu i magnezu, dużo siarczanów i węglanów. Mikroelementy są niezbędne do funkcjonowania organizmu konia: wpływają na produkcję energii, gospodarkę wodną, wzrost, formowanie kości, szybkość leczenia kontuzji. Niedobory powodują problemy skóry, kopyt i trawienia, gorszą odporność na choroby i stres. Objawy bywają dość specyficzne, np. zwierzęta z niedoborem potasu liżą drewno i beton. Niedobory sodu są częste u koni intensywnie pracujących, co może prowadzić do jedzenia ziemi.

  2. Detoksyfikacja, pobranie gliny dla neutralizacji toksycznych, szkodliwych składników roślin, leczenia zatrucia metabolitami roślin, zapobiegania wchłanianiu szkodliwych substancji. Glina może wiązać substancje toksyczne w pokarmie i zapobiegać ich wchłanianiu z przewodu pokarmowego. Np. niektóre papugi jedzą glinę z odsłoniętych klifów, wybierając konkretne jej rodzaje. Ich dieta zawiera nasiona i owoce o dużej (śmiertelnej dla ludzi i innych zwierząt) zawartości alkaloidów i innych toksyn. Wiele toksyn jest naładowane dodatnio, a większość mikrocząsteczek gleby ujemnie, wiążą się one w żołądku i następuje neutralizacja. Zwłaszcza glina zawiera cząstki o dużych właściwościach absorpcyjnych, i może wiązać toksyny bakteryjne, kwasy organiczne (np powstające w procesie fermentacji cukrów), niektóre wirusy i inne szkodliwe czynniki w jelitach. Związane toksyny są wydalane z kałem. Jeśli papugi spożyją rano glinę będzie ona neutralizowała toksyny z trujących owoców w ciągu dnia. Ptaki instynktownie jedzą glinę tylko w tych porach roku, w których trujące owoce są dostępne.

  3. leczenie problemów trawiennych np biegunki. Konie z bólem brzucha mogą instynktownie szukać i jeść ziemię lub glinę. Glina w żywieniu zwierząt gospodarskich była najpierw środkiem wiążącym pasze, a obecnie jest dodatkiem prozdrowotnym i weterynaryjnym, np na problemy trawienne - poprawa przebiegu procesów trawiennych, łagodzenie inwazji pasożytniczych i innych chorób.

  4. zniesienie nadmiernej kwasowości w układzie pokarmowym, buforowanie treści żołądkowej. Jeśli koń ma wrzody, może jeść ziemię żeby złagodzić problemy żołądkowe. Glina może mieć korzystny wpływ na pH treści przewodu pokarmowego, dzięki czemu stymuluje rozwój pożądanej mikroflory jelitowej.

  5. uzupełnienie niedoboru włókna: Koń mający niedobory włókna będzie jadł trociny, wióry, słomę, płoty, części stajni, drzewa o ziemię, ponieważ gleba również zawiera włókno z liści, kory i łodyg

  6. Gleba zawiera ostre części które pomagają ścierać zęby – koniom na pastwisku nie wyrastają nadmiernie, tak jak tym w stajniach.

  7. Gleba zawiera mikroorganizmy korzystne dla przewodu pokarmowego konia. Niektóre znajdują się na korzeniach roślin – czasem koń nie tyle je ziemię co szuka, i zjada, korzenie.

  8. Gleba zawiera wodę i sól – oba w sytuacji awaryjnej pomagają spragnionemu koniowi się nawodnić, chociaż oczywiście lepiej zapewnić mu wodę i sól.

  9. Jedzenie ziemi może być też objawem nudy i stresu i sposobem ich łagodzenia. Przyczyną pierwotną może tu być za mało pasienia, niedobór pasz objętościowych, głód.

Pewna ilość gleby/ziemi to naturalna część codziennej diety konia. Główną obawą właścicieli jest, że koń od jedzenia ziemi dostanie kolki. Konie często szukają w ziemi tego, czego brakuje im w codziennej diecie. Niebezpieczne jest to na glebach z przewagą piasku, co może spowodować kolkę piaskową. Jednak badanie populacji koni egipskich pokazało, że – te wykazujące geofagię i koprofagie były w grupie o mniejszym ryzyku kolki: oba zachowania to naturalny sposób przywrócenia równowagi i zdrowia przewodu pokarmowego. Należy pamiętać, że kolkę piaskową powoduje właśnie piasek, a nie ziemia (sposobem usunięcia piasku jest stosowanie babki płesznik).

W 2016 w Egipcie [9] zebrano informacje o 350 pracujących koniach, ich utrzymaniu i epizodach kolki. W ciągu 12 miesięcy kolka wystąpiła u 54,6% koni. Okazało się, że bardziej narażone były konie: mające duże problemy dentystyczne; wykazujące zachowania stereotypowe; karmione śrutą kukurydzianą. Natomiast czynnikami zmniejszającymi ryzyko wystąpienia kolki okazało się karmienie otrębami ryżowymi oraz występowanie geofagii i koprofagii!

Sporadyczne zjedzenie kęsa ziemi jest normalne. Gdy staje się stałym nawykiem, należy zbadać, czy przyczyną nie są niedobory i pasożyty. Następnie warto poczynić zmiany w rutynie i otoczeniu i zobaczyć, czy pomogą: zróżnicowana dieta, wypuszczanie, świeża zielonka, siano do woli, regularne odrobaczanie, ćwiczenia, towarzystwo, suplementy.

Gleba dostępna dla domowych koni nie zawsze jest czysta. Może być źródłem nie tylko pierwiastków niezbędnych, ale także niepożądanych metali ciężkich, takich jak kadm i ołów, pestycydów i zarazków, dlatego warto wesprzeć poszukującego konia suplementacją.

Zdrową formą uzupełnienia minerałów dla koni domowych są np. lizawki. Powinno ich być kilka rodzajów do wyboru, ponieważ różnią się nieco składem, dlatego warto zapewnić dostęp do wszystkich – koń wybierze dowolną, a sól się nie psuje. Przykładowe lizawki to np:

Skała "Redmont Rock"- naturalna sól z dawnego morza z Utah. Zawiera 7% mikroelementów, 0,35% wapnia i do tego fosfor, magnez, potas, siarkę, cynk, miedź.

Himalajska sól z Pakistanu, zawiera ok 3% mikroelementów oraz, jak każda sól spożywcza, chlorek sodu. Różowy odcień zawdzięcza dużej koncentracji żelaza. Zawiera też cynk, wapń.

Sól kamienna kłodawska: Chlorek sodu stanowi tu 97%, zaś w pozostałych 3% znajdujemy też wapń, żelazo, cynk, magnez, jod i potas.

Ponieważ głównym składnikiem każdej lizawki solnej jest chlorek sodu, nie wystarczą one jako jedyne źródło mikroelementów. Warto, by koń miał dostęp również do innych ich naturalnych źródeł, jak glony morskie, drożdże paszowe, pokrzywa (gromadzi zwłaszcza sporo żelaza), w razie potrzeby preparaty wapnia, magnezu i cynku. Im bardziej różnorodne suplementy podamy w Barze, tym lepiej koń dostosuje pobierany zestaw do swoich indywidualnych potrzeb.

 

1) "Wild mustangs' diet - Soil and Licks" Angela Libal.

2) "A natural approach to a horse's dietary needs' EquiMed.com, 2016.

3) 'Myśleć jak koń' Cherry Hill"

4) Dr Amy Gill, "Is your horse eating dirt?"

5) "Geophagia in horses" wagwalking.com.

6) "Geophagia in horses: a short note on 13 cases." P. D Greevy, L. A. Hawson, T. C. Habermann, S. R. Cattle 2001

7) "Jedzenie gleby przez zwierzęta" A. Mirkowski, A. Didkowska Życie Weterynaryjne • 2017 • 92(5)

8) Wet. Med. – Czech, 49, 2004 (10): 389–399 "Kaolin, bentonite, and zeolites as feed supplements for animals: health advantages and risks" M. Trckova, L. Matlova, L. Dvorska, I. Pavlik

9) "Colic in a working horse population in Egypt: Prevalence and risk factors" S. E. Salem, C. E. Scantlebury, E. Ezzat, A. M. Abdelaal, D. C. Archer, 2016

Polecane

pixel