ROLA KOLAGENU W ZDROWIU I SUPLEMENTACJI KONI

ROLA KOLAGENU W ZDROWIU I SUPLEMENTACJI KONI

Kolageny to białka matrix pozakomórkowego i tkanki łącznej, wytwarzane w fibroblastach, chondroblastach i osteoblastach. W cząsteczkach mają element potrójnej helisy a w składzie aminokwasów głównie glicynę, prolinę i hydroksyprolinę.

Jest 29 typów kolagenu. Kolageny typu I mają dwa łańcuchy polipeptydowe typu α1 i jeden α2. Stanowią ponad 90% kości, skóry, ścięgien, więzadeł, są w tkance blizn, nadają wytrzymałość na rozciąganie i sztywność. Kolageny typu II mają trzy łańcuchy α1. Stanowią 80% kolagenu chrząstki stawowej, nadają elastyczność, wytrzymałość, odporność na tarcie. Kolagen typu III to element skóry, naczyń, płuc, wątroby, jelit, wpływa na gojenie ran. Kolagen V znajdujemy w błonie podstawnej między tkankami, a IX, X i XI w chrząstkach.

Kolagen pełni kluczową rolę dla układu ruchu koni. Zapewnia elastyczność i siłę ścięgien i więzadeł, zdrowie stawów i chrząstek, wpływa na siłę, napięcie, masę mięśni. Chroni narządy wewnętrzne, przyspiesza gojenie ran i odbudowę tkanki łącznej, tworzy blizny. Wpływa na:  

- kości: poprawia wchłanianie składników mineralnych, zwiększa ich gęstość, pomaga zapobiegać kruchości kości i podatności na złamania.

- tkankę chrzęstną: wspiera odnowę, chroni, stymuluje aktywność komórek chrzęstnych, produkcję mazi stawowej, przyspiesza regenerację, zmniejsza zapalenie i ból

- skórę i włosy: uczestniczy w odnowie, regeneracji, zapewnieniu nawodnienia i odżywienia

-układ immunologiczny: ogranicza wnikanie i rozprzestrzenianie drobnoustrojów i toksyn.  

NIEDOBÓR KOLAGENU U KONI sprzyja urazom, bólom stawów, sztywności, problemami z poruszaniem, słabości ścięgien i więzadeł, kruchości kości, utracie chrząstki, pękaniu kopyt, suchej sierści bez połysku, złej kondycji skóry, wypadaniu włosów oraz utrudnia gojenie urazów.  

Zapotrzebowanie koni na kolagen zwiększa praca, intensywny wysiłek (zwiększone niszczenie, zaburzenia syntezy), stres, choroby, kontuzje, zaburzenia metaboliczne i hormonalne (na syntezę wpływa insulina, hormony tarczycy, estrogeny). W młodym i zdrowym organizmie kolagen podlega regularnej wymianie (u ludzi 3 kg na rok!) i odbudowie. Z czasem zanika zdolność odtwarzania jego włókien. U ludzi od 25 roku życia spada poziom kolagenu a po 60 organizm przestaje go syntezować. Kolagen zmienia też strukturę pod wpływem czynników zewnętrznych (obciążenia mechaniczne, zmiany hormonalne, choroby).

Kolagen jako suplement pochodzi z tkanek zwierzęcych (świń, bydła, drobiu, ryb): chrząstki (kolagen typu II), skóra, ścięgna, kości (typu I), błony skorup jaj (I, V, X).

Mechanizm działania zjadanego kolagenu na stawy koni zależy od jego struktury. Kolagen hydrolizowany dostarcza aminokwasów do odbudowy własnego, jego peptydy wnikają do stawów i stymulują jej odtwarzanie. Natywny kolagen podany doustnie wywołuje reakcję pokarmowej tolerancji i zmniejsza reakcję autoimmunologiczną wobec endogennego kolagenu - hamuje zapalenie stawu i niszczenie chrząstki. U ludzi dawka terapeutyczna natywnego kolagenu jest mniejsza (40 mg/dziennie) niż hydrolizowanego (5 - 10 g).

WPŁYW NATYWNEGO KOLAGENU NA STAWY KONI

Niezdenaturowane natywne kolageny zachowują strukturę potrójnej helisy i epitopy mające wpływ immunologiczny (hamowanie zapalenia). Natywny kolagen II podany doustnie nie jest trawiony, a wywołuje mechanizm doustnej tolerancji: hamuje reakcję na nieszkodliwe antygeny w jelitach. Jednocześnie hamowana jest odpowiedź autoimmunologiczna wobec własnego kolagenu i rozwój zapalenia stawów. Doustną tolerancję wywołuje tylko kolagen o trójłańcuchowej strukturze. Skuteczność natywnego kolagenu typu II jest udowodniona: zmniejsza ból, zapalenie i degradację chrząstki. U ludzi natywny kolagen kurzy typu II w dawce 40 mg/dziennie zmniejsza ból i poprawia funkcjonowania stawów z artretyzmem i innymi zapaleniami po 6 miesiącach - lub 3 jeśli wraz z ekstraktem Boswellii (1500 mg). [6]

U koni, niezdenaturowany kolagen typu II (UC-II) zmniejsza ból artretyczny. Testowano kolagen w dawce 320, 480 lub 640 mg (czyli zapewniającej 80, 120 i 160 mg aktywnego UC-II), oraz glukozaminę (5,4 g) i chondroitynę (1.8 g, dwa razy dziennie przez miesiąc i potem raz dziennie) codziennie przez 150 dni [2]. Kolagen znacznie zmniejszył objawy bólu artretycznego w stępie, kłusie, testach zginania. Dawka 480 i 640 mg miała ten sam efekt więc dawkę 480 mg uznano za optymalną: zmniejszała ogólną bolesność o 88 % a ból po manipulacji nogą o 78 %. Glukozamina i chondroityna też zmniejszyły ból, ale kolagen był skuteczniejszy. Suplementy były dobrze tolerowane, nie wpłynęły na wątrobę czy nerki.

WPŁYW HYDROLIZOWANEGO KOLAGENU NA STAWY KONI

Hydrolizaty kolagenu stanowią mieszankę aminokwasów i peptydów. Nie mają potrójnej helisy, nie są immunogenne. Niskocząsteczkowe peptydy (np. dipeptydy Pro-Hyp i tripeptydy Pro-Hyp-Gly) są łatwo absorbowane do krwi i akumulują się w stawach, gdzie chronią i odbudowują chrząstkę. Stymulują produkcję proteoglikanów i kolagenu, proliferację i różnicowanie chondrocytów, zwiększają aktywność osteoblastów a zmniejszają osteoklastów. Hydrolizowany kolagen wspiera gojenie urazów ścięgien, poprawia funkcjonowanie stawów, zmniejsza ból wywołany zapaleniem lub pracą, zmniejsza degradację chrząstki – rośnie w niej ilość proteoglikanów. Taki efekt u ludzi ma dawka 10 g/dziennie przez 6 miesięcy [6]. Hydrolizaty kolagenu są łatwo wchłaniane i przyswajane, wzmagają wytwarzanie kolagenu endogennego i obniżają aktywność enzymów degradujących go. Pobudzają regenerację tkanki łącznej, skóry, kości i stawów. Poprawiają odporność chrząstki na obciążenia.

U koni z artretyzmem wykazano skuteczność bioaktywnych peptydów kolagenowych (BCP), podawanych jako preparat PETAGILE®, zwłaszcza dawki 50 g dziennie, już po 3 miesiącach. [1]. W badaniu na 38 koniach, wykazano, że dawka 50 g BCP spowodowała znaczący spadek kulawizn i bólu zginania a 25 g umiarkowaną poprawę. Właściciele zauważyli silną poprawę mobilności i chęci biegania i umiarkowany wpływ na kulawizny.

Hydrolizowany kolagen z organizmów morskich działa skutecznie u psów i koni [3]. Karmę wzbogaconą w hydrolizat Fortigel lub siarczan glukozaminy podawano 52 psom z osteoartrozą. Kolagen i siarczan glukozaminy podobnie poprawiały zdrowie chrząstki stawowej, ale kolagen szybciej zmniejszał kulawiznę. Dodatkowo przy kolagenie po 16 tygodniach wzrosła objętość mięśni i średnica nóg, a znacznie spadły objawy bólu. Reakcje na suplement różniły się między psami, na co mogą wpływać geny i zaawansowanie choroby

Hydrolizowany kolagen podano też koniom w dawce 50 g/dziennie dla dużego konia i 25 g/dziennie dla mniejszych np. szetlandów. Pozytywne zmiany wykryto także u koni, różnych ras (hanowerski, holsztyński, arabski, quarter, kłusak, angielski, szetland i traken).

INNE ZASTOSOWANIA KOLAGENU U KONI

Kolagen łagodzi wrzody żołądka [4]. 10 koni pełnej krwi trzymano w stajni na diecie z siana i zboża. Przez 56 dni jedna grupa dostawała 45g hydrolizowanego kolagenu wieprzowego, druga nie. W dniach 14-28 obie grupy dostawały omeprazol. Kolagen zawierający bioaktywne peptydy, zapobiegał pogorszeniu wrzodów przy szkodliwym typie chowu, znacząco zmniejszył ich liczbę i poziom, zwłaszcza w części bezgruczołowej, bez zmiany normalnej kwasowości żołądka. Był chętnie jedzony i bez skutków ubocznych.

Połączenie kolagenu i alginianu wapnia w postaci ‘filmu’ przyspiesza gojenie chronicznych, niegojących się ran u koni [5].

DAWKI KOLAGENU DLA KONI. Ile kolagenu dla konia? W gotowych produktach zalecane dawki kolagenu hydrolizowanego i peptydów kolagenowych wynoszą od 20-30 do 40-50 g dziennie na konia 500 - 600 kg.

ŻELATYNA DLA KONI

Zdenaturowany kolagen, czyli żelatyna, traci strukturę potrójnej helisy, jest mieszanką polipeptydów, nie jest immunogenna. Zwiększa podaż aminokwasów w diecie, wspiera syntezę kolagenu u koni; podawana dla wsparcia kopyt, sierści, ścięgien, stawów, więzadeł.

Główne aminokwasy żelatyny to glicyna, prolina i hydroksyprolina. Glicyna jest ważna w syntezie kolagenu i glikoprotein śluzu jelitowego. Prolina jest ważny dla aktywacji syntezy białek, wzrostu i naprawy tkanek. Hydroksyprolina tworzy wiązania stabilizujące strukturę kolagenu i tkanki łącznej. Suplementacja tych aminokwasów może pomóc przy zwiększonym zapotrzebowaniu, poprawia wykorzystanie puli aminokwasów, wzrost, odporność (glicyna), naprawę tkanek (prolina). Na myszach wykazano [7], że żelatyna jest lepszym źródłem aminokwasów do syntezy tkanki chrzęstnej niż sama prolina, są lepiej włączane do chrząstki.

Podawanie żelatyny koniom – po co:

Zdrowie kopyt. Istnieją prace wskazujące, że 3 miesiące suplementacji 7 g żelatyny dziennie poprawiło wygląd, twardość i jednolitość paznokci u ludzi. W 1977 badano wpływ żelatyny na kopyta 8 kuców [8]. Dostawały 30 g żelatyny na 100 kg masy ciała przez 28 dni i 90 g na 100 kg kolejne 28 dni. Nie stwierdzono znaczących zmian we wzroście i twardości kopyt. Ale róg od koronki do ziemi rośnie 12 miesięcy; 56 dni mogło być za krótką suplementacją.

Stawy. Suplementacja żelatyny zmniejsza artretyczny ból stawów a zwiększa syntezę kolagenu w tkance łącznej. Udowodniono, że u ludzi suplementacja żelatyną zwiększa syntezę kolagenu po intensywnych ćwiczeniach, a u koni zwiększa we krwi ilość aminokwasów budujących chrząstkę, jak glicyna i prolina, jest więc dobrze wchłaniana.

Skóra i włos. U ludzi suplementacja żelatyną zwiększa wzrost, ilość, masę, grubość, średnicę włosów a hydrolizowany kolagen po miesiącu poprawia elastyczność i nawilżenie skóry [7].

Rekomendacje podawania: Żelatyna to bezsmakowy proszek tolerowany przez konie. Suplement bezpieczny z niskim ryzykiem skutków ubocznych. Łatwo dodać go do paszy treściwej i trawokulek. Badania wskazują, że dawka 60 g żelatyny u koni zwiększa poziom glicyny i proliny we krwi. Rekomenduje się dawanie 2 razy dziennie po 30 g [7].

KORZYSTNE DODATKI DLA TKANKI ŁĄCZNEJ

Lizyna buduje i chroni kolagen - może zablokować kolagenazy, enzymy trawiące go, wpływa też na przyswajanie wapnia. Źródła lizyny to białko strączkowych (lucerna, groch) i ryb.

Witamina C reguluje ilość kolagenu, jest niezbędna do jego produkcji i optymalnej struktury (tworzenie mostków w procesie hydroksylacji), przenosi energię do jego syntezy.

Miedź wpływa na wzmacnianie i usieciowane włókien kolagenowych, cynk na stabilność

N-acetyloglukozaminą i siarczan chondroityny poprawiają funkcje chrząstek stawowych.

Roślinne przeciwutleniacze - piknogenol, flawonoidy (galusan epigalokatechiny, kwercetyna) – pomocne gdyż przy niszczeniu stawów rośnie tez ilość wolnych rodników. Procyjanidyny jak piknogenol, poprawiają też strukturę włókien kolagenowych.

Tekst i zdjęcia: Joanna Smulska

Źródła: [1] J Anim Physiol Anim Nutr. 2018;102(Sup.1):16–23. Specific bioactive collagen peptides (PETAGILE®) as supplement for horses with osteoarthritis, B. Dobenecker, S. Reese, et al. [2] Gupta, R. C., Canerdy, T. D., et al. Therapeutic efficacy of undenatured type-II collagen (UC-II) in comparison to glucosamine and chondroitin in arthritic horses. J. vet. Pharmacol. Therap. 32, 577–584. [3] Efficacy of Chondroprotective Food Supplements Based on Collagen Hydrolysate and Compounds Isolated from Marine Organisms, T Eckert, M Jährling-Butkus Mar. Drugs 2021, 19(10), 542; [4] Hydrolyzed Collagen: A Supplement to Maintain Stomach Health, 2017, F M Andrews, P Camacho-Luna, badanie na wydziale weterynaryjnym Louisiana State University [5] Evaluation of Efficacy of Collagen-Calcium Alginate Protectants on Chronic Wound Healing in Horses  Khaled. M. A. Al Mukhtar Journal Vol 36 No 2 [6] Collagen Supplementation for Joint Health: The Link between Composition and Scientific Knowledge Daniel Martínez-Puig Et al. Nutrients 2023, 15(6), 1332 [7] Benefits of Feeding Gelatin to Horses – [Research Review], E L Lariviere, B. Sc, M. Sc, Madbarn 2023 [8] Effect of Level of Feed Intake and Gelatin Supplementation on Growth and Quality of Hoofs of Ponies Journal of Animal Science, Vol 44, Issue 2, Feb 1977, 257–261