PASKI ZEBRY, DERKA ZEBRA

Ekstrawaganckie umaszczenie zebry od dawna budziło zainteresowanie i próby wyjaśnienia.

Hipotez na temat jego pochodzenia było sporo, a do najważniejszych należały:

1) kamuflaż. Wykazano jednak, że na otwartej sawannie zebra jest dobrze widoczna dla drapieżników a jej sposób na przetrwanie to raczej czujność i ucieczka, niż ukrycie się. Poza tym, z daleka dla drapieżcy wydaje się jednolicie szara (i równie dobrze mogłaby być taka) a paski stają się rozróżnialne z odległości, w której drapieżnik już zdecydował się na atak lub/i może wyczuć węchem lub usłyszeć zebrę.

2) zmylenie drapieżnika (rozmycie konturów ciała, niemożność doliczenia się liczny zebr w grupie). Badania nad sposobem widzenia zebry przez jej drapieżców (hieny i lwy) nie potwierdzają tej teorii. Dodatkowo, zebra jest najczęstszą ofiarą lwów i wyraźnie widać, że jej maść nie ma w tym wypadku ochronnej funkcji.

3) termoregulacja. Sugerowano, że zmienna kumulacja ciepła przez białą i czarną powierzchnię może prowadzić do powstania chłodzących prądów powietrza, ale dokładne badania nie potwierdziły tych hipotez. Zebry w upał tak samo jak jednokolorowe zwierzęta kopytne, szukają cienia. Część z nich ma szerokie, czarne pasy dokładnie na środku pleców - z pewnością nie działają one chłodząco.

4) znaczenie socjalne - więzi w stadzie. Sugerowano, że paski ułatwiają rozpoznawanie się zebr. Jednak tak jak inne koniowate, polegają tu one głównie na węchu. Nie wykazano też, by paski zasadniczo zmieniały ich zachowania socjalne w stosunku do niepaskowanych zwierząt. Również u koni maść nie ma wpływu na zachowania socjalne, charakter czy temperament.

5) ochrona przed owadami - ta hipoteza okazała się strzałem w dziesiątkę! Kolejne badania ujawniały, na jak dużą skalę paski są związane z występowaniem i uciążliwością owadów oraz, w jaki sposób ograniczają ich szkodliwe działanie.

Liczne badania wykazały, że rodzaj i liczba pasków związana jest z zasięgiem wielomiesięcznego występowania bąkowatych oraz much tse tse. Zebry potrzebują ochrony przed nimi między innymi dlatego, że ich sierść jest krótka i delikatna, a owady te przenoszą liczne choroby koniowatych (trypanosomatoza, afrykański pomór koni i inne). Chociaż śpiączka przenoszona przez muchy tse tse jest tak samo groźna dla zebr, jak i dla koni, to konie w Afryce cierpią z jej powodu wielokrotnie częściej niż zebry. Powodem jest m.in. to, że muchy tse tse rzadziej mają okazje dostać się do krwi zebr, dzięki ich ochronnemu umaszczeniu. Sam upływ krwi, zwłaszcza w upał, osłabia zwierzęta, wpływa negatywnie na ich funkcje życiowe i pracę, co wykazano zarówno na koniach pociągowych jak i krowach (zmniejszenie ilości mleka).

Dalsze badania, m.in. z użyciem koni przebranych za zebry lub w derki odpowiadające różnym maściom, albo też z kolorowymi modelami w kształcie konia, poprawiły nasze zrozumienie sposobu, w jaki paski zebry ograniczają ugryzienia. Otóż owady gryzące najchętniej lądują na jednolicie ciemnej powierzchni. Na paskowanej nie chcą lub nie potrafią lądować i krążą wprawdzie wkoło zwierzęcia, ale go nie gryzą. Wzór pasków ma znaczenie, nie każde się nadają. Na zmylenie owadów najlepiej działają paski wąskie i pionowe.

Co z tego wynika dla właścicieli koni? Jeśli nasz koń jest szczególnie wrażliwy na ukąszenia owadów, reaguje na nie mocnymi odczynami skórnymi, jest alergikiem - warto rozważyć użycie derki w paski zebry i takiej samej maski (w badaniach wykazano też, że konie chronione paskami doznawały niezmienionej ilości ugryzień na głowie, jeśli ta nie była chroniona odpowiednią maską; owady nie gryzą - ale krążą wkoło szukając jednolitej, korzystnej dla lądowania, najlepiej ciemnej powierzchni). Skuteczne, udowodnione naukowo działanie pasków zebry na derce powoduje, że może być ona uszyta z lżejszych, bardziej komfortowych materiałów niż stare modele. Dzięki temu nie krępując ruchów i nie wywołując zapocenia, pozwala na spokojne pasienie i odpoczynek konia. Paski zebry mają wiele zalet: nie zmywają się z deszczem, nie wietrzeją, owady nigdy się na nie uodpornią. Warto wypróbować takie rozwiązanie - niesztampowe a wypróbowane i opatentowane przez samą naturę :)

Tekst: Joanna Smulska

Źródła:

1) "The function of zebra stripes", T. Carro, A. S. Izzo, Nature Communications, 5:3535 February 2014 

2) "How the zebra got its stripes: a problem with too many solutions" B. Larison, R. J. Harrigan at. al.

3) "Benefits of zebra stripes: Behaviour of tabanid flies around zebras and horses" Tim Caro , Yvette Argueta at al., February 20, 2019

4) "Zebra Stripes through the Eyes of Their Predators", Zebras, and Humans, A. D. Melin, D. W. Kline, Ch. Hiramatsu, T. Caro