Niepokalanek dla koni

Niepokalanek pospolity/mnisi/pieprzowy (Vitex agnus-castus ) to krzew pochodzący z rejonu śródziemnomorskiego i Azji Środkowej. Surowcem zielarskim są nasiona, które po roztarciu mają piękny, korzenny zapach. Nazwa przypomina, że stosowali go juz średniowieczni mnisi, aby cielesne pokusy nie zakłócały im życia w celibacie.

 

Właściwości: reguluje cykl płciowy klaczy, łagodzi jego zaburzenia, stabilizuje poziom hormonów płciowych. Ma działanie estrogenne, dopaminergiczne i zmniejsza wydzielanie prolaktyny. Pomaga klaczom nerwowym i kapryśnym podczas rui.

Działanie: hamuje wydzielanie prolaktyny z przysadki mózgowej i w ten sposób reguluje poziom hormonów płciowych (prolaktyna wpływa bezpośrednio na ich poziom). Dzięki temu reguluje poziom hormonów płciowych u obu płci: normalizuje stężenie progesteronu i harmonizuje cykl płciowy, sprzyjając jego prawidłowemu przebiegowi i regularności, a więc i płodności. Wpływa na wzrost poziomu endorfiny i łagodzi niekorzystne zmiany w zachowaniu w czasie rui (napady agresji, rozdrażnienie, krnąbrność, zmienne nastroje, niestabilność emocjonalną), wyrównuje nastrój. Poprawia samopoczucie a co za tym idzie, zachowanie klaczy w czasie rui i pomiędzy nimi.

Niepokalanek zwiększa wydzielanie hormonu luteinizującego, który u samic stymuluje owulację i wytwarzanie progesteronu; a u samców wytwarzanie testosteronu. Niepokalanek hamuje uwalnianie i działanie FSH, czyli folitropiny, hormonu przysadki, który pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych i wytwarzanie estrogenów, a u samców stymuluje spermatogenezę.

Pozostałe działania zioła to m.in: uspokajające, moczopędne, wspomagające laktację (zależnie od dawki!), odkażające. Wspomaga leczenie wielu chorób, np. zakażeń przewodu pokarmowego i układu oddechowego, nieżytu oskrzeli na tle infekcji i alergii; kaszlu, grypy, zaburzeń trawiennych, zaburzeń krążenia limfy. Ekstrakty z tej rośliny działają przeciwzapalnie, przeciwalergicznie i przeciwbólowo.

Wskazania:

• zaburzenia hormonalne u klaczy, nieregularny cykl płciowy wywołany nadmiernym uwalnianiem prolaktyny; nerwowość, nadpobudliwość, napięcie i niekorzystne zachowanie w okresie rui; zaburzenia płodności; ruja permanentna; nadmierny poziom prolaktyny

• dla klaczy i wałachów wykazujących agresywne, ogierze zachowania; dla agresywnych, dominujących, impulsywnych ogierów i wałachów. Hamuje nadmierny popęd i nadpobudliwość ogierów.

• problemy skórne, hamuje rozwój bakterii (m.in Staphyllococcus aureus) i działa fungistatycznie, np. wobec Candida albicans.

• stosowany u koni z chorobą Cushinga i innymi zaburzeniami hormonalnymi, stabilizuje równowagę hormonalną i zaburzenia przemiany materii spowodowane jej zachwianiem. Wspomagająco przy ochwacie.

Składniki czynne niepokalanka to: przede wszystkim glikozydy irydoidowe (ok 1%, aukubina i agnozyd) i diterpeny, oraz garbniki, goryczka, flawonoidy, olej, olejek eteryczny [6]

Ciąża jest głównym przeciwwskazaniem do stosowania niepokalanka, ponieważ nie przeprowadzono badań na temat kuracji przy użyciu tej rośliny w trakcie ciąży.

Działanie niepokalanka na układ hormonalny jest powolne i efekt rozwija się w ciągu miesięcy.

Niepokalanek dla koni z zespołem Cushinga. Pionierskie badanie w tej dziedzinie przeprowadziła dr Eleanor Kellon w 2000 na 10 koniach i kucach z objawami PPOD, ochwatu, z depresją i długim włosem. Zmiany we włosiu i nastroju można było zaobserwować już po 2 tygodniach stosowania niepokalanka. Są jednak również badania podważające efektywność działania niepokalanka w tej chorobie [2]- Inne badania (w tym szeroko zakrojone badanie 120 koni przez 4 lata, 1) potwierdzają obserwowane pozytywne zmiany w zachowaniu i poziomie hormonów, szczególnie u zwierząt z ochwatem. [1] Istnieją preparaty na bazie niepokalanka sprawdzone klinicznie w leczeniu koni i efektywne [4]. Dane są więc sprzeczne, ale jest faktem, że stan zdrowia niektórych koni z Cushingiem poprawia się po niepokalanku. Nie zaszkodzi go spróbować zwłaszcza w początkowym etapie, jednak stan konia i wprowadzane środki należy skonsultować z lekarzem weterynarii. Często zdarza się, że koń najpierw dobrze reaguje na suplementację niepokalankiem, ale potem przestaje na niego reagować i wymaga innych środków. Dlatego stosując go trzeba pamiętać, że może po pewnym czasie stracić efektywność i wymagać wdrożenia innych środków oraz częstej kontroli weterynaryjnej.

Obserwowana różnorodność reakcji koni na ten środek wynika też z powikłań i chorób towarzyszących, zwłaszcza u koni starszych. W wielu przypadkach niepokalanek będzie pomocny nie tylko ze względu na regulację gospodarki hormonalnej, ale także działanie przeciwbakteryjne czy przeciwzapalne.

1. "Laminitis Trust clinical trial using vitex in equine Cushing's disease" (2001 -2004) R. Eustace, S. L. Emery, The Laminitis Clinic on behalf of the Laminitis Trust.

2. "Comparison of Vitex agnus castus Extract and Pergolide in Treatement of Equine Cushing's Syndrome" J. Beech, M. T. Donaldson, S. Lindborg (2003)

3. Grupa ECIR = Equine Cushing's and Insulin Resistance Group Inc.

4. "Use of the chasteberry preparation Corticosal for the tratment of PPID in horses", Z. Bradaric, A. May, H. Gehlen (2013)

5. "Phytopharmacological Review on Vitex agnus-castus: A Potential Medicinal Plant" H. Z. Ghazala, H. Rizwani, S. Ishaqe (2016)

6. 'Niepokalanek – Vitex agnus-castus raz jeszcze, nowe spojrzenie na roślinę." H. Różański (2014)

Ilustracje: Alfred de Dreux "A grey arabian stallion galoping with dogs", James Ward 'Fighting Horses"