Kuc szetlandzki - rasa, historia, żywienie

2018-09-07
Kuc szetlandzki - rasa, historia, żywienie

KUCE SZETLANDZKIE

Kuc szetlandzki to rasa o bardzo starych i prymitywnych cechach – posiada wygląd, metabolizm i przystosowania pradawnego konia północy, które umożliwiły przetrwanie epoki lodowcowej i zycie na wietrznych, zimnych i ubogich terenach. Są małe, silne, twarde, długowieczne i inteligentne.



PRZYSTOSOWANY DO WARUNKÓW, KTÓRE GO UKSZTAŁTOWAŁY, CZYLI:

Warunki na Wyspach szetlandzkich to klimat północny: ostry, zimny, wietrzny i wilgotny; kamieniste podłoże i mała ilość kiepskiej paszy.

Szetland pochodzi od coba typu tundrowego i kuca typu górskiego, przybyłych ze Skandynawii w epoce lodowcowej. W epoce lodowcowej na zimnych, wilgotnych równinach północy mieszkały kuce typu 1: mierzące 122-125 cm, wyglądały jak dzisiejsze kuce szetlandzkie lub Exmoor. Żyły w dużych stadach, wytrwałym kłusem przemierzały rozległe przestrzenie, szukając pożywienia. Jadły twarde trawy, łatwo dostosowywały do nowych warunków. Ich potomkowie to kuce angielskie. Dzięki izolacji wyspy, kuce na wyspach szetlandzkich rozwinęły się jednolitą, odporną rasę.

Szetland łączy wpływy brytyjskie (pokrewieństwo z kucami typu górskiego - Highland, Dell, Fell) i skandynawskie: ma też w sobie krew kucy celtyckich z Epoki Brązu i koni wikingów. Udomowione kuce podobne do dzisiejszych szetlandów żyły na wyspach już 2000 lat pne. Prawdopodobnie były potomkami m.in. kuców celtyckich, przywiezionych przez osadników między 2000 a 1000 pne. Kuce celtyckie pochodziły od południowoeuropejskiego, górskiego kuca, i ras orientalnych. Później wyspiarskie kuce zostały też przekrzyżowane z końmi wikingów.

Kuc szetlandzki jest przystosowany do chowu bezstajennego: jego ojczyzna to wyspy bez drzew, schronienie może znaleźć tylko za skałami, murkami, zboczami.Przystosowane do chłodu, ciągłego wiatru, wilgotnego gruntu, “rodzą się, żyją i umierają na polach”. Futro i tłuszcz pozwala żyć zimą bez stajni. Zwykle kuce są przy domu zimą a na wspólnym terenie od maja; tam się źrebią, i biegają z ogierem do września. W 1956 wprowadzono program Shetland Islands Premium Stallion: ministerstwo rolnictwa zapewnia dobre, zarejestrowane ogiery na wspólne pastwiska 7 wysp szetlandzkich. Zabronione jest wypuszczanie nieuznanych ogierów.

Kuc szetlandzki ma mocne kopyta i ekonomiczny ruch: pewny, aktywny, elastyczny, długi wykrok, dość wysokie unoszenie nóg. Przystosowany do ciągłego ruchu po trudnym, kamienistym terenie. Pastwiska kamieniste, nierówne, pełne rumowisk skalnych, strome. Mają dużo przestrzeni, chodzą codziennie dużo kilometrów po ubogich pastwiskach. Ruch:

Kuc szetlandzki ma małe wymagania żywieniowe i świetne wykorzystuje paszę bo ich naturalne pastwiska porasta słaba, twarda trawa i liczne wrzosowiska i torfowiska.


CECHY PÓŁNOCNEGO KONIA W WYGLĄDZIE I BUDOWIE

Wygląd i pokrój to skutek warunków, w jakich ewoluował. Zimny klimat wykształcił szereg specyficznych cech budowy i fizjologii, w tym sposoby zachowania ciepła ciała: krótkie nogi, krótki grzbiet, gruba szyja, małe uszy, gruba grzywa i ogon i gęste futro zimowe, otłuszczanie.

Wysokość 71- 107 cm. Dzięki temu dla dzieci, do powożenia dorosłych, dla niewidomych, do odwiedzin w szpitalach; dawniej do kopalni a zawsze- przetrwanie zimy i głodu. Kuce nie są małe z powodu ubogich warunków (w łagodnym klimacie z obfita paszą nie zwiększają rozmiarów) a tylko małe i najtwardsze kuce mogły przetrwać ciężkie warunki, srogie zimy z mała ilością paszy. Konie duże głodowały, delikatne chorowały, zostały te małe, szybkie, twarde i inteligentne.

Sierść do pory roku: zimowa gęsta, miękka i podwójna: zewnętrzny włos ostrzejszy, osłania od deszczu i utrzymuje skórę suchą; podściółka miękka jedwabista. Pierwsze 'ofutrzają się' a gubią sierść ostatnie. Sierść letnia krótka błyszcząca. Cały rok ogon i grzywa długie, gęste, proste, obfite a szczotki pęcinowe proste i jedwabiste. Przystosowania do pogody Szkocji – wilgoć, mgła, deszcz. Długi prosty włos jak rynna: woda spływa z dala od ciała, a kuc suchy i ciepły. Podobnie 'broda' pod żuchwą. Długa i gęsta grzywka zakrywa oczy, chroni od słońca, ostrego wiatru, pyłu i kurzu.

Budowa. Głowa średnia, szerokie okrągłe czoło. Uszy małe, stojące do przodu, szeroko osadzone. Część nosowa szeroka, dobrze rozwinięte nozdrza. Bardzo duże jamy nosowe cecha koni północy – ogrzanie powietrza przed wciągnięciem do płuc. Mocna szczęka do zbierania kiepskiej paszy na dużym obszarze. Kłoda: Łopatka ukośna. Kłąb wydatny. Klatka piersiowa głęboka, szeroka, żebra wysklepione. Lędźwie mocne, muskularne. Grzbiet krótki, Zad szeroki długi. Nogi mocne, krótkie, solidne, płaskie kości, szeroko rozstawione. Kopyta twarde, zaokrąglone, doskonałej jakości.

ŻYWIENIE I PRZYSTOSOWANIE RASY DO WARUNKÓW ŻYCIA

Szetlandy zbierają pasze jak kozy a nie pasą się jak większość koni. Preferują poszukiwanie przez cały dzień, skubanie gałązek i liści. Na padoku warto rozłożyć siano w wielu miejscach oraz wrzucać skoszoną pokrzywę i gałęzie (brzozy, wierzby, sosny), by zmotywować kucyki do ruchu i zapobiegać nudzie. Mają wolny metabolizm i cały rok warstwę tłuszczu na żebrach, bo w toku ewolucji przystosowały się do tworzenia zapasów na czas głodu. Łatwo je przekarmić, nie potrzebują pasz treściwych, łatwo dochodzi do otyłości i ochwatu. Przystosowany do życia na małej ilości paszy o małej wartości odżywczej. Na wyspach zimą, suplementują dietę glonami bogatymi w minerały, zbieranymi na plaży podczas odpływu.

Więcej o budowie i przystosowaniach kucyków w naszym filmie:


INNE CHARAKTERYSTYCZNE CECHY RASY:

Podstawowe: żywotność, wytrzymałość, siła, zdrowie, płodność. Twarde i odporne, o mocnej konstytucji. W odniesieniu do wielkości, to najsilniejsza ze wszystkich ras koni! Licząc kg do kg, szetland uciągnie więcej, niż Clydesdale. Uciągnie dwa razy tyle, co sam waży.

Długowieczność: jedne z najdłużej żyjących kucyków, w tym obecny rekordzista Twiglet (46 lat).

Genetyka: nowoczesne europejskie rasy koni (w tym pełna krew angielska, rasy sportowe) mają chromosom Y zawierający mutację, która powstała około 700 lat temu. Pochodzą więc od jednego ogiera turkmeńskiego lub rodziny spokrewnionych koni. Nie pochodzą od niego kuce szetlandzkie, islandzkie i fiordy: nie były, jak większość, przekrzyżowane i 'uszlachetniane' końmi orientalnymi.

Maść: dowolna oprócz tarantowatej. Kare, kasztany, siwe, gniade, bułane, karodereszowate, srokate. Cięższy typ eksportowany do pracy w kopalniach był głównie maści karej. Natomiast na samych wyspach szetlandzkich kuce były wszelkich maści i zwykle nieco lżejszej budowy.

Mushroom- teoretyczny, nie odkryty nowy gen rozjaśniający czerwony pigment sierści. Na kasztanie daje kolor beżowy. Na gniadym przypomina jeleniego a czasem kasztana z konopiasta grzywą i ogonem. Kare i karogniade rozjaśnia do koloru szarego lub czekoladowego, z szarą lub białą grzywą i ogonem. Gen ten pojawił się tylko u kilku szetlandów w UK. Gen jest dominujący

Łagodny charakter ale żywy temperament, szybkie uczenia się i inteligencja .


PRACA – SZETLAND JAKO KOŃ JUCZNY I ROBOCZY

Przez większość historii szetland był kucem pracującym, głównie jucznym - transportował torf na opał i glony, okazyjnie właściciela; w każda pogodę i porę roku po bezdrożach. Dostarczał włosie do wyrobu sieci i lin. Jedno z najstarszych praw norowanych na Szetlandach to kara 10 funtów za ścięcie ogona lub grzywy czyjemuś koniowi. Większość wyspiarzy na kucach nie jeździła, z wyjątkiem czasem lekarza czy urzędnika z wizytą. Pracował też w polu, ale za to w zaprzęgu dopiero od XIX w, bo wcześniej brakowało na wyspach prawdziwych dróg. Jednak użytkowanie kucy było niewielkie aż do wprowadzenia Ustawy o Kopalniach w 1847.

Kuce w kopalniach W1847 zabroniono zatrudniania dzieci w kopalniach brytyjskich. Wpłynęło to na masową hodowlę i sprzedaż setek kucy do kopalni. Tylko one mieściły się w najwęższe tunele. Łagodność i chęć do współpracy umożliwiła im adaptację do podziemnego środowiska. Sprzedaż była tak opłacalna, że drobni rolnicy nie zostawiali najlepszych zwierząt do rozrodu, większość najlepszych ogierów sprzedano, dlatego w ciągu 30 lat kuce stały się dużo mniejsze. Zaczynały pracę w wieku 4 lat, dopiero po latach mogły wyjść na powierzchnię.  Otaczane były troską ale poza krótkimi 'wakacjami' raz w roku, były pod ziemią cały czas. Czasem kuce ratowały uwięzionych ludzi zwracając na nich uwagę zachowaniem.

Powstało wiele stadnin ulepszających rasę w kierunku mocniejszej budowy do pracy w kopalniach. Londonderry Stud, założona przez markiza Londonderry w 1870 do produkcji kucy do własnych kopalni, w krótkim czasie wpłynęła na poprawę i ustalenie dobrego typu, prezentowanego przez kuce do dziś. Lokalni właściciele paśli swoje klacze z lordowskimi ogierami. Ogierki były skupowane przez właściciela i sprzedawane do kopalni; klaczki zostawały do hodowli lub eksportowano do ameryki.

Księga stadna powstała pod koniec XIX w, jako pierwsza księga stadna dla natywnej rasy brytyjskiej. Ustalono maksimum wzrostu na 107 cm = dzięki temu nie miały konkurencji w kopalniach: były najmniejsze i najsilniejsze.Wiele kucy ma przodków w pierwszych tomach. Ważny ród założył kary ogier Jack 16: mierzył 102 cm, urodzony w1871. Jego synowie to Lair of Noss, Lord of the Isles i Odin (ojciec Thora, Beseigera i Thoreau. Inne ważne linie założyły np kary John 1880, skarogniady Prince of Thule 1872. Urodzony w 1890 Pydie założył ród, z którego pochodzi Waulkmill McPhee – długoletni ogier czołowy w pierwszej polskiej stadninie rasy, Imno Shetlands.

W końcu XIX w eksportowano z wysp nawet 1000 kucy rocznie. Służyły dla dzieci do jazdy i do powożenia, królowa Wiktoria miała kilka par kucyków do eleganckich faetonów. Do I WŚ jazda i powożenie szetlandami było popularne wśród bogatych, m.in. w brytyjskiej rodzinie królewskiej (młoda królowa Elżbieta je uwielbiała). W latach międzywojennych kuc walijski zastąpił je w rekreacji, a silnik w transporcie. Jednak do lat 70 XX w niektórych kopalniach jeszcze pracowały kuce.

Dziś szetland to idealny kuc dla dzieci. Istnieją dla niego klasy w pokazach a nawet specjalny wyścig Shetland Pony Grand National podczas International Horse Show. Na rodzinnych wyspach nadal pasą się na poboczach, plażach, wrzosowiskach, ale nie są dzikie – każdy ma wlaściciela.


HODOWLA W POLSCE

Program hodowlany kuców szetlandzkich realizowany w Polsce, ma na celu utrzymanie i utrwalenie wartościowych cech genotypowych i fenotypowych tej rasy, takich jak:

  1. charakterystyczny typ i pokrój

  2. przystosowanie do środowiska, w tym do chowu bezstajennego,

  3. małe wymagania żywieniowe i pielęgnacyjne

  4. doskonałą zdrowotność

  5. wysoką płodność

  6. przydatność do wszechstronnego użytkowania przez dorosłych i dzieci

  7. właściwy temperament

  8. łagodny charakter

Do Polskiej Księgi Stadnej Kuców Szetlandzkich (PKSKS) są wpisywane kuce hodowli krajowej z udokumentowanym obustronnym pochodzeniem w trzech pokoleniach, o wymaganym wzroście i umaszczeniu, reprezentujące fenotyp szetlanda, czyli odpowiadające wymogom ksiąg stadnych krajów uznanych przez macierzystą Shetland Pony Stud-Book. Wpis następuje po identyfikacji i przeglądzie kwalifikacyjnym oraz sprawdzeniu pochodzenia dla potwierdzenia wywodzenia się przodków z linii znajdujących początek w macierzystej księdze stadnej tj. brytyjskiej Shetland Pony Stud-Book. Nie wpisuje się kuców przekraczających 107 cm w kłębie ani maści tarantowatej.

 

IMNO SHETLANDS to pierwsza stadnina kuców szetlandzkich w Polsce stowarzyszona w Międzynarodowym Komitecie ds. Hodowli Kuców Szetlandzkich i współpracująca z macierzystą, brytyjską Księgą Stadną Kuców Szetlandzkich. Hoduje kuce o rodowodach sięgających początków brytyjskiej SPSB (Shetland Pony Stud-Book). Bazuje na klaczach z linii Transy, Waulkmill i Wells. Były ogier czołowy Waulkmill McPhee, posiadający licencję SPSB, był pierwszym w historii polskiej hodowli szetlandów ogierem oficjalnie sprowadzonym do kraju od powstania brytyjskiej księgi stadnej w 1891 roku, jego potomkowie kontynuują ród.

 

CIEKAWOSTKI

Aktor Dustin Hoffman zwierzył się kiedyś z ciekawego marzenia - o zagraniu....kuca szetlandzkiego: "Many actors want to play Hamlet and Macbeth. Ever since I became an actor, from the very beginning I just wanted to play a Shetland pony. I cannot explain why —  "

W 1976 Disney wydał film 'The Littlest Horse Thieves'. Opowiada on o tym, jak grupa dzieci planuje wykraść kucyki z kopalni, bo właściciel planuje się ich pozbyć - nie są już potrzebne po mechanizacji kopalni.


Polecane

pixel