KONIE STEPU MAMUCIEGO: LEŃSKIE I JUKOŃSKIE

Step mamuci trwał około 100,000 lat i przestał istnieć 10 - 12,000 lat temu. Na wyspie Wrangla włochate mamuty żyły jeszcze 4000 lat temu a na wyspie St Paul, Alaska, 6000 lat temu. Bizon, koń i wół piżmowy to gatunki, którym udało się przetrwać zanik stepu mamuciego. Są dwie hipotezy czemu ten ekosystem zanikł. Zmiana klimatu. W Europie, Syberii i Ameryce, stopnienie lodowców, ocieplenie i deszcze są zbliżone w czasie z przemianą pastwisk w mokradła, lasy i tundrę. Zimny, suchy klimat przeszedł w ciepły i wilgotny, zanikły tereny trawiaste i związana z nimi megafauna. Za to np w suchej Afryce równikowej pozostała sawanna, i część megafauny tam przetrwała. Polowania przez ludzi: pastwiska stepu mamuciego były utrzymywane dzięki tratowaniu drzew i mchów przez duże zwierzeta. Polowania spowodowały, że zwierząt było za mało by utrzymać naturalne pastwiska, zaczęły zarastać. Również zniknięcie tzw koni z Jukonu przypisuje się tym dwóm czynnikom: zmianom klimatu i polowaniom ludzi. [7]

Ostatnie pozostałości. Dzisiaj, rejon wchodniego Ałtaju i Sajanów może być najbliższą analogią do stepu mamuciego. Środowisko tego regionu jest stabilne i niezmienne od 40,000 lat, zimne i suche. Żyją tam do dziś duże gatunki roślinożerców i drapieżników przystosowane do stepów, pustyń i gór nie rozdzielonych pasmami lasów. W rejonie Ukok -Sailiugem w Ałtaju, oraz Khar Us Nuur i Uvs Nuur w Mongolii, od zlodowacenia żyje renifer i antylopa sajga. Rezerwat Biosfery Ubsnur Hollow na granicy Mongolii i republiki Tuva to ostatni relikt stepu mamuciego.

KONIE ZE ZMARZLINY

Znane są niemal kompletne szczątki koni z Plejstocenu z Jakucji (z Selerikan, Dyukarsk i Batagai), Czukotki (koń z Bilibino), Alaski i Jukonu. Określa się jako konie leńskie i konie jukońskie, ale są bardzo zbliżone. Syberię z Alaską łączył pomost lądowy podczas ostatniego zlodowacenia, konie mogły migrować i dzięki dużej mobilności i zdolności adaptacji, tworzyć lokalne warianty. Prawdpopodobnie, różne małe i średnie konie z późnego Plejstocenu, żyjące na Stepie Mamucim, w Europie i Beringii, są jednym gatunkiem z dużym zasięgiem i różnymi typam lub kompleksem gatunków z lokalnymi i chronologicznymi wariantami. Te konie lub kuce znane są pod wieloma nazwami: Equus lenensis, Equus ferus, Equus lambei, Equus caballus. Osobnym gatunkiem jest koń Przewalskiego. Omówmy je w podziale na miejsca znalezienia:

Koń leński, koń Leny (Equus cf. Lenensis lub E. Lenensis ) to wymarłe, małe, mocne koniki z zachodniej Beringii (wschodnia Syberia), gdzie żyły w późnym Plejstocenie. Najmłodsza mumia lodowa pochodzi z 5450–5310 BP z Jakucji. [2]. Znane są dobrze zachowane konie leńskie:

Czaszka ogiera w wieku 5–8 lat, odkryta w 1901, na wyspie Kotelny (Jakucja), przez wyprawę polarną Eduarda von Toll. Przechowywana w Borissiak Paleontological Institute. Wiek: 21,105. Gdy zmapowano jego mitochondrialne DNA okazało się, że koń Leny nie stanowi osobnej linii mitochondrialnej w obrębie rodzaju Equus, podobnie jak inne konie z plejstocenu Syberii. [2]

Koń z Maksunuokh, mumia, ogier 16 lat. Znalazł go I.P. Popov, 1980 w Jakucji.

Kon z Dyukar, mumia sprzed 29, 5 tys lat, wiek 4,5 roku, Jakucja, ujście Indigirki, 1981.

Kuc z Selerikan, 35- 38, 5 tys lat temu, 7 – 8 letni ogier. Znaleziony w 1968 w zmarzlinie w Jakucji, w górnym biegu rzeki Indigirka. Brak głowy. Żołądek zawierał trawy, turzyce, zioła i zdrewniałe rośliny. Pozycja ciała sugeruje, że utonął w bagnie. Maść bułana z czarną grzywą i ogonem i ciemną pręga grzbietową, szerokie kopyta, wizualnie podobny do konia Przewalskiego.

Koń z Bilibino, wiek 58,5 tys lat. Roczna lub półtoraroczna klacz, odkryta w 2005 roku w Czukotce (rzeka Angarka, osada Bilibino). Zamrożoną mumię dostarczono do Glacial Period Museum (Moskwa) i tam utrzymywana w stałej temperaturze –18°C. Była to siódma mumia konia odkryta w plejstoceńskiej zmarzlinie Syberii. Jest to świetnie zachowana przednia część ciała, szkielet pokrywaja tkanki miękkie i skóra z zimową sierścią. Okaz badała naukowczyni rosyjska N. Spasskaya. Proporcje czaszki i zęby konia z Bilibino zdradzają cenne informacje o rozwoju tego konkretnego konia ale i gatunku. [5] Poddano też badaniu włos tego i innych koni z Syberii. [4]

Źrebak z krateru Batagaika. Szczątki źrebaka Equus lenensis– ogierka w wieku 2-3 miesięcy, w świetnym stanie, znalezione w zmarzlinie krateru Batagaika na Syberii. Wiek 30,000 - 40,000 lat. Zabrany do Mammoth Museum w Jakucku. Wzrost źrebaczka to 98 cm, zachowana brązowa sierść, grzywa, ogon, kształtne kopytka, organy wewnętrzne. Powód śmierci – być może utonięcie. [1]

Koń z Jukagir. Z północnej Jakucji. To częściowo zachowane ciało około 5 letniej klaczy: głowa i szyja oraz zad z narządami brzucha, tylnymi nogami i ogonem. Koń padł ofiarą drapieżników, są zadrapania, ślady pazurów, zjedzone chrapy. Skóra jasnobrązowa. Koń jest mały: wysokość w zadzie (kłąb się nie zachował) około 130 cm, dośc krótki, krótkie też uszy i ogon. Najbardziej zbliżony budową (i mikrostrukturą włosa) do E. Lenensis (bardziej, niż do konia Przewalskiego i dzisiejszych koni jakuckich). Wiek 4600 lat, więc byłby jednym z ostatnich znanych przedstawicieli gatunku w Palearktyce. Szczątki w jelicie wskazują na dietę z traw. [9]

Inne znaleziska. Niekoniecznie konie leńskie musiały zawsze być bułane - w 1878, szczątki białego konia odmrożono z ziemi w pobliżu rzeki Jany, ale nie zachowano do badań. [7] Mumie koni stepowych pochodzą też z czasów historycznych, np koń z Ulaan-Uneet. W 2015 odnaleziono pochówek konia i człowieka w jaskini koło Myangad. Styl przedmiotów (łuk, strzały, siodło) wskazuje, że mają około 1700 lat. Pozostałości konia to głowa, skóra z kępkami kasztanowatej sierści, kręgosłup, kopyta i ogon. Pochówki typu "głowa i kopyta" u nomadów Azji Centralnej znane są od Epoki Brązu. Koń był czteroletnim ogierem; zęby mają też ślady wycierania przez wędzidło a kość nosowa jest zdeformowana przez nachrapnik uzdy. [8]

Pokrewnym lub tożsamym gatunkiem z koniem leńskim, jest Equus lambei czyli koń z Jukonu, żył na stepach wschodniej Beringii od 200 000 do 10,000 lat temu. Był małym (1,20 m w kłębie) koniem z szeroką czaszką. Typowy okaz gatunku pierwszy opisał O.P. Hay na bazie czaszki z Gold Run Creek. Przypomina nieco konia Przewalskiego ale kości nadpęcia ma szczuplejsze od niego. W Jukonie i na Alasce był bardzo liczny, stanowił główny gatunek tego regionu z bizonem, mamutem i reniferem/karibu. Wiek 12 okazów oznaczono na od 31,500 to 12,300 lat temu, czyli zamieszkiwał Wschodnią Beringię w szczycie ostatniego zlodowacenia. Istnieją podobieństwa koni jukońskich i leńskich. Spekuluje się, że koń ten mógł też migrowac na wschód, stąd pozostałości "małych koni meksykańskich" datowanych na 11,000 lat temu, ze St. Mary Reservoir w Albercie. [7]

Last Chance Horse. Szczątki dorosłego konia jukońskiego znaleziono w 1993 w Last Chance Creek koło Dawson City. To noga przednia z mięsem, skóra i ciemnobrązowym włosiem, duży płat skóry (od ucha do ogona), szorstka, biaława sierść zimowa, kilka kości ogona, jasna grzywa i włosie ogona, część jelita, kopyto bez ściany rogowej ale z zachowaną strzałką. Datowanie około 26,280 BP. W zawartości jelit wykryto trawy, turzyce, poppies, mustards, pink family, jaskry i rosliny różowate. To sugeruje, że koń żył w parkowym otoczeniu z nielicznymi kępami drzew. [7]

Przodkowie koni z Jukonu pojawili się na tym terenie w dawnych czasach. Badanie fragmentu kości kopyta z regionu Thistle Creek w Jukonie, pozwoliło poznać genom konia sprzed 700,000 lat! Autorzy pracy zanalizowali też DNA konia sprzed 43,000 lat, konia Przewalskiego, pięciu ras konia domowego i osła. Okazało się, że koń sprzed 700,000 lat był wielkości dzisiejszego araba, brak mu genów siły i wielkości obecnych u współczesnych koni wyścigowych. Najmłodszy wspólny przodek koni, zebr i osłów, czyli rodzaju Equus, żył 4 miliony lat temu. Osioł i koń Przewalskiego nie mają śladów genetycznych krzyżowania z koniem domowym.[6]

Koń z Titaluk. Na Alasce znaleziono setki kości plejstoceńskich koni, np w dolinie rzeki Ikpikpuk, z okresu między 40 a 19 -14 tysięcy lat temu. 20 000 lat temu były tu najczęstszym okazem megafauny. W innych miejscach Mamuciego Stepu żyły na równi z bizonami – tu radziły sobie lepiej od nich, dzięki temu, że konie użytkuja oba krańce spektrum jakości pożywienia: korzystają zarówno z bogatych w energię nasion traw i ich składników absorbowanych w jelicie cienkim – jak i z twardych i zdrewniałych łodyg, trawionych w jelicie grubym. Mogą żywić się lichymi trawami jesli tylko są w stanie zjeść ich dużo. W 1983 znaleziono nogę przednią ze ścięgnami, mięśniami i kopytem oraz czaszkę konia sprzed 17 190 lat nad rzeką Titaluk. Znaczy to, że konie żyły w Górach Brooksa podczas szczytu ostatniego zlodowacenia. Dziś konie w północnej Alasce nie mogą przezimować bez pomocy ludzi, bo jest za mało jedzenia a głęboki snieg. konie potrzebuja miesjc odwiaanych przez wiatr, z eksponowana trawą. Podczas ostatniego zlodowacenia te okolice mogły być refugium dla koni. Duże ssaki północy wolą śnieg od wody a ich fizjologia sprzyja zachowaniu wody. Północne konie plejstoceńskie też prawdopodobnie mogły przeżyć zimę bez wody. Najważniejsza dla przeżycia była zimowa pasza, nie woda czy temperatura otoczenia. [10]

Koń z Titaluk to koń z Beringii: koń jukoński Equus lambei lub leński. Ma szeroką i krótką czaszkę. Dobrze zachowane przednie kopyto jest szerokie, ciemno pigmentowane. Sugeruje, że koń zimował w miejscu z małą pokrywą snieżną lub odwianym przez wiatr. Wzrost kopyta sugeruje zjadanie dużej ilości trawy zimą, dobrej jakości i dużej ilości białka, i niewiele ruchu, nie musiały zimą daleko wędrowac ani tez ciągle wykopywać jedzenia spod śniegu. Kon z Titaluk ma kośc kopytową nieco szerszą niz inne koniowate z Alaski. Ściany boczne są przerośnięte, bardzo mało zużyte, ale wzrost jest zdrowy. Flara i przerośnięcie ścian wskazuje, że to kopyto z zimy, gdy koń rusza się mało i po nieściernej, gładkiej pokrywie, podobnie czasem wyglądaja zimą kopyta dzisiejszych koni na Alasce. Nadmiar ścian oderwałby się wiosną lub gdyby koń grzebał, jednak na tym kopycie brak śladów grzebania (wtedy powstaje charakterystyczny łuk a nie prosty brzeg), czyli koń miał do dyspozycji trawę odśnieżoną przez wiatr. Ostry kąt starcia przodu kopyta z bocznymi flarami wskazuje na wysokie podnoszenie nóg– wolne chodzenie po ubitym śniegu [10].