KIEDY KONIA ZADEK ŚWIERZBI - ZIOŁA I OLEJKI NA ŚWIĄD

2024-01-20

KIEDY KONIA ZADEK ŚWIERZBI...

A nieraz swędzi i grzywa, i ogon, brzuch, szyja i całe ciało! Różne są tego problemu przyczyny i różne sposoby zniwelowania nieprzyjemnych dolegliwości – natura przychodzi tu z pomocą i bogatym zestawem przeciwświądowych ziół i olejków :)

Świąd to nieprzyjemne odczucie pochodzące ze skóry, wywołujące chęć drapania lub pocierania. Nie jest rodzajem bólu, choć może być wywołany przez te same bodźce (ale o różnym natężeniu). Stanowi odrębny rodzaj czucia powierzchniowego. Uczucie świądu mogą wywołać bodźce chemiczne, mechaniczne, termiczne. Jest związany z wydzielaniem mediatorów, np histaminy, serotoniny, prostaglandyn. Tak jak ból, może pełnić rolę informacyjną, np o potrzebie usunięcia zalegającej sierści lub ukąszeniu owada; ale też towarzyszy wielu chorobom.

PRZYCZYNY ŚWIĄDU

infekcje bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze (świerzb, wszawica). Np u koni grzybice ze świądem to melasezzioza (grzybica ucha), geotrichoza, dermatofitoza. Silny świąd wywołują świerzbowce: drążący, pęcinowy i naskórny. Wszy i roztocza często występują u koni z bardzo grubą zimową sierścią (np szetlandy) lub obniżoną odpornością
choroby alergiczne i immunologiczne. U koni występuje pokrzywka, lipcówka, atopia.

1) lipcówka – egzema letnia (IBH), to sezonowe (kwiecień – wrzesień) alergiczne zapalenie skóry spowodowane nadwrażliwością na ukąszenia muchówek i meszek. Konie islandzkie, walijskie, shire, fryzy a w Polsce też hucuły na nizinach, są bardziej podatne.

2) wrodzona atopia, ze skłonnością do świądu, pokrzywki i często też nadwrażliwości na ukąszenia owadów. Atopowe zapalenie skóry to nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna, w której uczestniczą przeciwciała IgE wobec specyficznych alergenów. Mogą ją uaktywnić alergeny środowiskowe (pleśni, roztoczy, roślin), owady, pasza, suplementy, szczepionki, leki. Może współistnieć z lipcówką i alergiami oddechowymi oraz mieć podłoże genetyczne. Kuce, konie arabskie, angielskie i fińskie są bardziej podatne. Częste u koni przeniesionych z zimnego klimatu do cieplejszego. Ma 3 formy: pokrzywka, świąd i pokrzywka ze świądem. Świąd dotyczy głównie głowy, uszu i tułowia (brzuch, klatka) i powoduje wycieranie się, gryzienie, tarzanie. Pokrzywka może wystąpić na całym ciele. Objawy sezonowe, letnie mogą być związane z alergią na pyłki i owady, zimowe i całoroczne na pleśnie, kurz, roztocza kurzu lub pokarm. Atopia sezonowa może przejść w całoroczną.

3) Chroniczna pokrzywka u koni [10] jest częsta i może mieć różne przyczyny. Może być, jak wyżej opisane, związana z reakcją autoimmunologiczną. Jest to wtedy nadwrażliwość na alergen z mediowaną przez IgE reakcją uwalniania histaminy i mediatorów zapalnych. Ale chroniczna pokrzywka koni może być też wywołana przez stres, ćwiczenia, nacisk fizyczny (dermatografizm), bodziec termiczny a nawet pot. Zmiany występują na szyi, bokach, głowie lub całym ciele. Najpierw są to miękkie grudki, potem twardnieją, mogą łączyć się w duże obszary. Objawy mogą trwać tygodniami. Diagnostyka opiera się na objawach, wywiadzie, biopsji jeśli trzeba. Pozytywny test IgE nie zawsze oznacza znalezienie przyczyny pokrzywki. W przypadkach chronicznych warto zastosować dietę eliminacyjną.
zapalenie skóry związane z alergią pokarmową. Alergie na zboża (owies, jęczmień i kukurydza), gotowe pasze treściwe, rośliny wysokobiałkowe (lucerna), melasę, rośliny pastwiskowe, siano, suplementy (np czosnek) i leki, mogą objawiać się zapaleniem skóry ze świądem lub pokrzywką. W badaniu koni z nawracająca pokrzywką, 21 z 22 miało alergię na co najmniej jeden składnik pożywienia, najczęściej siano (7), owies (8), lucernę (8), i suplementy. Po odstawieniu uczulających produktów, poprawa była po 3 dniach i w ciągu miesiąca brak nawrotu u 17 z 19 koni. Dieta eliminacyjna to najlepszy sposób ustalenia problematycznego składnika. By przeprowadzić test żywieniowy, przestawia się konia na nowe siano, którego wcześniej nie jadł i prostą pasze treściwą z pojedynczym nowym składnikiem lub wyklucza treściwe jeśli nie są niezbędne. Zostawia się niezbędne witaminy i mikroelementy. Poprawa może być po kilku dniach ale pełny test powinien trwać 3-4 tygodnie. Testy serologiczne nie są wiarygodną metodą diagnostyki alergii pokarmowych koni. Testy skórne u atopowych koni łatwo wykazują wrażliwość na różne rodzaje siana czy trawy ale nie jest jasne na ile to alergia pokarmowa na ile objaw wrażliwości skórnej. [10]
podrażnienia wywołane przez środki pielęgnacyjne i piorące np do prania czapraka, składniki ściółki

pasożyty wewnętrzne – nicienie, owsiki, powodują świąd odbytu i wycieranie ogona.
choroby nerek, wątroby, tarczycy, artretyzm, cukrzyca, anemia, zaburzenia hormonalne
przesuszenie skóry, łupież
ukąszenia owadów, pajęczaków
Świąd neurologiczny wywołują choroby układu nerwowego (np. guz mózgu)
Ból i stres, zaburzenia psychiczne. Np nerwowe tarcie ogona związane ze stresem lub depresją. Wiele koni ociera się by usmierzyć ból (może się okazać, że naciskają na specyficzne punkty akupunkturowe). Wycieranie i drapanie powoduje wydzielanie endorfin, co może byc wręcz uzależniające dla koni, które żyją w ciągłym stresie i nie mają możliwości od niego inaczej się uwolnić – np godzinami uwięzione w stajni.

ZWALCZANIE ŚWIĄDU ZALEŻY OD PRZYCZYNY:

infekcje pasożytnicze – np na wszoły skuteczny jest Pularyl. Enilkonazol (składnik czynny Imaverolu), gryzeofulwina, mikonazol – na grzybice zależnie od czynnika sprawczego. Na wszy i świerzbowca np 10 % roztwór benzoesanu benzylu.
łupież i swędzenie likwidują preparaty z siarką i kwasem salicylowym. Np Leovet Mahneliquid zawiera olejki naturalne, kwas salicylowy, balsam peruwiański, bio-siarka. Inny stosowany środek to nalewka z pokrzywy
choroby ogólnoustrojowe – leczenie zależne od diagnozy;
choroby alergiczne. Przy atopii i pokrzywce stosuje się immunoterapię, przy silnej reakcji sterydy i leki przeciwhistaminowe, maści natłuszczające i nawilżające oraz repelenty na owady, suplementacja kwasów omega 3 - siemię i olej lniany.

Zewnętrzne świąd i podrażnienia łagodzą odpowiednie maści i balsamy. Można je kupić lub sporządzić samemu z użyciem ziół i olejków przeciwświądowych i łagodzących.

ZIOŁA DO PREPARATÓW PRZECIWŚWIĄDOWYCH:

Zioła typowo przeciwświądowe: szałwia, mięta, rumianek, nagietek

Zioła odtruwające wątrobę i 'czyszczące krew': pokrzywa, mniszek, ostropest

Zioła krzemionkowe, wspierają odbudowę skóry, sierści i układ moczowy: skrzyp polny, rdest ptasi

Zioła i olejki na pasożyty i insekty: piołun i wrotycz, olejek herbaciany

Zioła śluzowe, łagodzą i nawilżają: aloes, babka, prawoślaz, nagietek. Składniki aloesu i nagietka działają też przeciwzapalnie, przeciwbólowo, antybakteryjnie, przeciwwirusowo, pomagają przy swędzeniu, podrażnieniu, obrzękach i pieczeniu. Aloes zawiera silnie antyalergiczną glikoproteinę chromon C-glukozylowy, która hamuje uwalnianie histaminy.

Żywokost i alantoina – sprzyja nawilżeniu skóry, zabliźnianiu ran, pomaga przy suchości i atopii.

Kora brzozy: zawiera betulinę, która działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwświądowo, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, koi podrażnienia. Wspiera regenerację skóry, hamuje autoagresję. Pomocna przy atopii, egzemie i alergiach, korzystna dla nerek i układu moczowego.

OLEJKI DO PREPARATÓW NA ŚWIĄD U KONI:

Olejki eteryczne są tradycyjnym składnikiem preparatów przeciwwświądowych i repelentnych dla koni, a ich skuteczność potwierdzają badania. Wykazano przykładowo skuteczność sprayu ziołowego z olejkami w australijskim badaniu na 20 koniach z IBH [10]. Ziołowy spray (Red Healer Equine and Canine Spray, NSW, Australia) zawierał olejki cynamonowca kamforowego, trawy cytrynowej, Litsea cubeba, mięty pieprzowej i paczuli. Stosowano go 28 dni, w wyniku czego świąd zmniejszył się u 19 z 20 koni (95%) a całkiem zniknął u 17 (85%). Znacząco spadła też intensywność innych objawów (ubytki naskórka, liszajowacenie, wyłysienia). Użyte olejki mają działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe, znieczulające i repelentne, stabilizują komórki tuczne.

Olejek eukaliptusowy ma silne działanie chłodzące i znieczulające oraz poprawia oddychanie

Olejek miętowy dzięki zawartości mentolu działa miejscowo znieczulająco i chłodząco, przynosi ulgę przy ukąszeniach i użądleniach, odstrasza owady, łagodzą ból i świąd, przyspieszają gojenie.

goździkowy działa antyseptycznie, pobudzająco i rozkurczająco

jałowca meksykańskiego (tzw. cedrowy) działa antyseptycznie, antywirusowo, przeciwbólowo

palczatki cytrynowej: odstrasza owady ALE UWAGA: istnieje doniesienie, że cytronella i eukaliptus cytrynowy Culicoides -a nawet w specyficznych warunkach je przyciągały [9] . Dlatego do preparatów specyficzne na meszki i dla koni z lipcówką lepiej wybrać inne repelentne olejki.

żywotnika (tui): działa przeciwzapalnie, ściągająco, antyseptycznie. Poprawia miejscowe ukrwienie. Łagodzi świąd, obrzęk, alergiczne reakcje skórne i infekcje bakteryjne.

rumiankowy łagodząco i ułatwiają odrastanie sierści.

lawendowy: działa ochronnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie. Wspomaga gojenie ranek i redukuje obrzęki, ułatwia odrastanie sierści. Olejki: lawendowy i z drzewa herbacianego to naturalne środki antyhistaminowe. Hamują uwalnianie histaminy i zmniejszają aktywność receptorów histaminowych, dzięki czemu ograniczają obrzęk i reakcje alergiczne. Dodatkowo odstraszają owady, łagodzą ból i świąd, przyspieszają gojenie.

Balsam peruwiański – wydzielina woniawca balsamowego, bogata w cynameinę – olejek będący mieszaniną benzoesanu benzylu i cynamonianu benzylu. Pachnie wanilią i cynamonem. Działa odkażająco, przeciwroztoczowo, przeciwświerzbowo, przeciwzapalnie, pobudza ziarninowanie.

MENTOL, TYMOL, KAMFORA

Składniki olejków: mentol, tymol, kamfora, a także dziegieć, działają przeciwświądowo. Produkty z mentolem, jak Vick vaporub i końskie maści chłodzące, pomagają też przy ugryzieniach owadów i świądzie.

Przeciwświądowe krople recepturowe z mentolem i tymolem na świąd skóry, nerwobóle, pokrzywki. Do zlewki odważa się 48,5 g etanolu 96 % i rozpuszcza w nim 0,5 g tymolu i 1 g mentolu. Roztwór wlewa się do ciemnej butelki z kroplomierzem i używa rozcieńczony - kilka kropli na szklankę wody. Działa chłodząco, przeciwświądowo, lekko znieczulająco, antyseptycznie.

Dr Różański podaje [źródło: Dr różański, 2009 Tymol jako środek przeciwświądowy], że roztwór alkoholowy tymolu (składnik olejków cząbru, tymianku, macierzanki, oregano) łagodzi świąd i działa antyseptyczne (przeciwgrzybiczo, antybakteryjnie, przeciwroztoczowo), już w stężeniu 0,25-2%. Działa przeciwświądowe wzmaga dodatek kwasu cytrynowego. Doktor poleca 1 g tymolu i 1 g kwasu cytrynowego dopełnić spirytusem do 100 g i taką nalewkę używać do przemywania zmian swędzących. Tymol można też dodawać do maści.

BENZOESAN BENZYLU NA SWEET ITCH

Benzoesan benzylu to skuteczna substancja przeciwświądowa, i antybakteryjna, składnik maści na świąd, świerzb i alergie wywołane przez pajęczaki i owady, w tym egzemę letnią u koni. Poraża układ nerwowy pasożytów i odstrasza komary, kleszcze i roztocza. 10 % benzoesan benzylu stosuje się do zwalczania świerzbowca u ludzi i zwierząt. Stanowi konserwant, nośniki substancji aktywnych, rozpuszczalnik żywic, składnik kremów (Sudocrem), mydeł, perfum, repelentów.

Lekarz weterynarii Gil Riley [1] podaje: “Benzoesan benzylu to najczęściej używany środek na egzemę letnią. Jest pomocny, zwłaszcza u koni mniej wrażliwych lub eksponowanych na mniej ugryzień i w przypadkach, gdy zaczynamy stosowanie wcześniej, zanim skóra jest uszkodzona i krwawi".

Benzoesan benzylu w formie kremu lub lotionu aplikuje sie 1-2 razy w tygodniu lub codziennie w sezonie aktywności muszek. Należy używać go na nieuszkodzoną skórę i po konsultacji z lekarzem weterynarii. Jak używać: Skórę z egzemą umyć ciepłą wodą i łagodnym mydłem, osuszyć ręcznikiem bez tarcia. Nałożyć lotion lub krem z benzoesanem benzylu. Nie nakładać nadmiernej ilości, nadużywanie wywołuje podrażnienia i skutki uboczne. W razie takich objawów, odstawić i skontaktować się z lekarzem. Używany według zaleceń jest bezpieczny, ale nie zalecany w czasie ciąży, karmienia i należy go używać z rozwagą u koni z wrażliwą skórą i alergiami.[2]

JAKIE ZALETY ma BB dla konia z lipcówką?

Zabija larwy muszek i innych gryzących insektów na skórze i w otoczeniu
Działa przeciwzapalnie, zmniejsza podrażnienie i zapalenie
Znosi świąd, zapobiegając drapaniu i uszkadzaniu się koni.

Z CZYM MOŻNA MIESZAĆ BENZOESAN BENZYLU [2]. Benzoesan benzylu nie nadaje się do użycia bez rozcieńczenia! Natomiast można go mieszać z wieloma innymi produktami by stworzyć roztwór lub lotion dla koni ze sweet itch.

benzoesan benzylu można mieszać z pig oil, lotionem kalaminowym, olejem roślinnym
można na zmiany użyć sudocrem, zawierający m.in. Ten składnik
gotowe produkty mają stężenie 25 % (np emulsje na świerzb), lub 10 % benzoesanu benzylu – szampon dr Soleil, płyn Skinscabin, Novoscabin. Zmieszanie 1 części BB z 3 częściami oleju/lotionu czy pig oil daje roztwór 25 %, z 4 częściami 20 %.
do roztworów zawierających olej można dodać kilka kropli olejku drzewa herbacianego (przecigrzybiczy, przeciwbakteryjny), lawendowego itd.

LOTION KALAMINOWY. Jest stosowany u ludzi z podrażnioną skórą i koni z egzemą letnią. Gil Riley, weterynarz roku Petplan Equine, wypowiedział sie na temat preparatów dla koni z lipcówką. Zdaniem Gila Rileya [1], lotion kalaminowy jest dobrze tolerowany i zmniejsza dyskomfort chorych koni. Jednak nie zapobiega ugryzieniom owadów, tylko łagodzi objawy.

Przepis na lotion kalaminowy: 8 cz kalaminy (mieszanina tlenku/węglanu cynku z tlenkiem żelaza, łagodzi podrażnienie, świąd, pieczenie, sprzyja regeneracji skóry; m.in dlatego, że cynk działa antyhistaminowo), 8 cz tlenku cynku, 2 cz gliceryny, 25 cz bentonitu i do 100 dopełnić wodą wapienną. Stosować na swędzącą skórę, obficie, 3-4 razy dziennie.

GOTOWE, SKUTECZNE PREPARATY NA ŚWIĄD U KONI TO NP:

ECZEM PROTECT Stiefel dla koni z egzemą letnią zawiera olejki: goździkowy, z jałowca meksykańskiego, palczatki cytrynowej, żywotnika, lawendowy, w podłożu na bazie oleju sojowego.

JUMP IT STOP ITCH dla koni z lipcówką, egzemą letnią i pomocniczo przy świerzbie. Działa przeciwświądowo, antyhistaminowo, przeciwzapalnie, łagodząco i ochronnie. Jego skuteczność potwierdzają badania: na fibroblastach i keratynocytach. Ocena obszaru podrażnienia skóry konia wykazała łagodzenie silnego odczynu zapalnego o 58%. Składniki nadające te właściwości to: zielona herbata (zawiera galusan epikatechiny, który blokuje receptory odpowiedzialne za reakcje alergiczne, hamuje produkcję histaminy i IgE), olejki lawendy, herbaciany i miętowy, benzoesan benzylu, ekstrakt aloesu i nagietka. Dodatkowo pantenol i olej rzepakowy zmniejszają pieczenie i przyspieszają gojenie ranek, przez stymulację podziałów komórek naskórka.

AUDEVARD FLYMAX DERM (235 zł za 500 ml!): repelent, ogranicza świąd, przyspiesza gojenie, stworzony dla koni z egzemą letnią. Woda, benzoesan benzylu, nagietek lekarski, chlorheksydyna, alantoina, olejki: lawendowy, geraniowy i eukaliptusowy, wyciągi: z babki lancetowatej i aloesu.

AVON SKIN SO SOFT – ludzki preparat pomocny u koni z egzemą letnią. Według Gila Reya [1] z preparatów "ludzkich" najlepiej u koni sprawdza się krem do rąk Avon Skin so Soft – używany przez armię brytyjską dla żołnierzy nękanych przez muchy. Używa się też olejek Avon Original Skin So Soft, który nawilża skórę, odstrasza owady, zmiękcza zmiany egzemowe, pomaga je goić.

PRZEPISY

ŻEL ALOESOWY Z OLEJKAMI (mieszanka rekomendowana przez Caroline Ingraham) do nakładania dwa razy dziennie wzdłuż grzywy i w okolicach ogona: Do 150 ml żelu aloesowego dodać 15 kropli olejku lawendowego (łagodzący i gojący), 30 olejku mięty pieprzowej (znieczula, znosi świąd), 7 rumianku rzymskiego (na skórę i niepokój), 6 rumianku niemieckiego (antyhistaminowy), 5 krwawnika (gojący, przeciwzapalny), 7 czosnku (na wtórne infekcje).

PREPARATY ROLL ON Z OLEJKAMI ETERYCZNYMI. Do pielęgnacji skóry z egzemą letnią można wykorzystać proste preparaty ze zmieszania bazy olejowej (olej migdałowy, olej kokosowy lub Pig Oil) z olejkami eterycznymi wymienionymi wyżej. Dodajemy do 5 % olejków jeśli skóra jest mocniej podrażniona lub używamy mocniej działające olejki (np szałwiowy); do 10 % przy delikatniejszych olejkach (rumianek, mięta) oraz do odstraszania owadów od jeszcze zdrowej skóry, i do 25 % przy najłagodniejszych ale skutecznych: lawenda i drzewko herbaciane (oba można PUNKTOWO stosować bez rozcieńczenia, to wyjątek w świecie olejków). 30 kropli olejku to około 1 ml, czyli aby mieć 100 ml roztworu 5 %, do 95 ml oleju bazowego (np migdałowy) dodajemy 150 kropli olejków, np po 50 kropli mięty, lawendy, rumianku pospolitego.

Preparaty na bazie olejów oraz nakładanie gąbeczką zamiast sprayem ma zalety: muszki unikają oleistego filmu. Repelenty w spray są mało skuteczne wobec nich. Lepszy będzie nawet olejek dla niemowląt wmasowany u nasady grzywy i ogona. Owszem koń będzie tłusty, ale bez świądu.

ŻYWICA BENZOESOWA (z drzew Styrax benzoes i S. tonkinensis), dostępna w postaci grudek, ekstraktów, nalewki, jest naturalnym źródłem opisanego wyżej cennego składnika – zawiera 40 – 50 % benzoesanu benzylu, a także 40 % alkoholu benzylowego, kwas benzoesowy, kwas cynamonowy i jego estry. Rozpuszcza się w etanolu, pachnie waniliowo – żywicznie. Jest składnikiem kadzideł, leków, perfum. Może uczulać i w preparatach na skórę nie powinno jej być więcej niż 2 %.

NALEWKA BENZOESOWA jest łatwa do samodzielnego wykonania: 60 g żywicy zalać 470 ml etanolu. Odstawić w ciepłe miejsce na miesiąc, od czasu do czasu wstrząsnąć. Nalewka benzoesowa w preparatach kosmetycznych działa odkażająco, przeciwgrzybiczo, kojąco i wybielająco. Odkaża małe ranki, zapobiega ich powiekszaniu, tamuje krwawienie i ułatwia mocowanie opatrunku dzięki swojej lepkości. Przyspiesza gojenie pęcherzy a także pomaga przy zapaleniu stawów.

OLEJKI NATURALNIE BOGATE W BENZOESAN BENZYLU są doskonałymi składnikami preparatów dla koni z egzemą. Taki skład mają niektóre chemotypy np cynamonowca cejlońskiego. Zbadano [3] skład i potencjał antyoksydacyjny i przeciwgrzybiczy olejków z liści i kory dwóch chemotypów Cinnamomum verum z Brazylii. W liściach chemotypu z São Luís głównym składnikiem był eugenol (93.6%) a z Santa Inês benoesan benzylu i to w ogromnej ilości, aż 95.3%. W olejku z kory chemotypu z São Luís dominował aldehyd cynamonowy (89.3%) a olejek z Santa Inês zawierał benzoesan benzylu (23.3%), linalol (14.0%), kariofilen (9.1%), cariolan-8-ol (7.2%) i borneol (4.7%). Oba olejki wykazują aktywność przeciwgrzybiczą, olejki bogate w eugenol do 100% efektywności a bogate w benzoesan benlylu do 70%. Olejki, zwłaszcza bogaty w eugenol, działają też silnie antyoksydacyjnie. [3]

ZAWIESZKI Z OLEJKAMI: olejki eteryczne dobrze wnikają w filc. Filcowe zawieszki nasączone nimi można dopiąć do siodła na wyjazdy w teren, kantara, grzywy, ogona. Pamiętajmy, by robić to ostrożnie jeśli koń zostaje na pastwisku – ryzyko wyrywania ogona przy wycieraniu. Natomiast na wyjazd sprawdza się dobrze.

INNE BADANE METODY

Krem zawierający kwasy omega-3, humektanty i emolienty użyto u 28 koni z objawami nadwrazliwości na ugryzienia Culicoides [11]. U koni przez 28 dni poprawił się stan ogólny i zmniejszyła ilość zmian skórnych, jednak wpływ na świąd był minimalny a u 5 koni były skutki uboczne. U psów i ludzi, aplikowanie na skórę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) miało korzystne działanie w alergiach skórnych. Preparat zawierał też nawilżający mocznik i kwas glikolowy (hydroksyoctowy) działający keratolitycznie, złuszczająco; może on podrażniać i być może to te składniki użyte w nieodpowiedniej ilości powodowały skutki uboczne.

SUPLEMENTACJA KONI Z EGZEMĄ LETNIĄ – CO DZIAŁA A CO NIE

kwasy tłuszczowe omega 3 są korzystne dla koni z egzemą letnią i pokrzywką, wspomagają zdrowie sierści i skóry, gojenie zmian, odrost grzywy, ogona i sierści. Siemię działa przeciwzapalnie.

Badania wykazały m.in, że suplementacja siemienia lnianego powoduje zmniejszenie zmian skórnych u koni z atopią [5] a także reakcji w teście skórnym po 42 podawania siemienia (0,5 kg/500 kg masy ciała dziennie) . Źródło omega 3 jest ważna – suplementy pochodzące z alg i oleju rybiegu lepiej wchłaniają sie do krwi i mięśni niż pochodzące z siemienia [6]

U koni z atopią synteza prostaglandyny E2 spadła po 2 tygodniach suplementacji olejem rybim, źródłem omega 3 w przeciwieństwie do kukurydzianego bogatego w omega 6 [4]. Dobre efekty wykazano też przy suplementacji koni 20 g oleju wiesołka (omega 6) i morskich ryb (80:20 mieszanka) przez 13 tygodni [7]
drożdże paszowe: bogate w KOMPLET witamin grupy B, niezbędnych m.in. dla odbudowy włosa. Bardzo chętnie wybierane w Barze Ziołowym/Mineralnym przez konie z egzemą.

Niedobory witamin grupy B sprzyjają stanom zapalnym skóry. Niedobór witaminy B1 sprzyja atakom komarów i innych owadów. Niedobór B2 powoduje świąd i łuszczenie się skóry, niedobór kwasu foliowego (B9) problemy z regeneracją skóry. Niedobór biotyny łuszczenie, kwasu pantotenowego (B5) – nadmierne rogowacenie. B6 jest kluczowa w podziale i rozwoju komórek skóry, jej niedobór prowadzi do świądu, wysypki, zapalenia, niedoboru kolagenu i zaburzeń gojenia. B3 zapewnia nawilżenie i zapobiega podrażnieniom

Witaminy grupy B pomagają od wewnątrz i zewnątrz (np krem z B12 udowodnione działanie u osób z egzemą) koniom z egzemą.

Stres, wysiłek, niedobór włókna ogranicza ilość witamin B produkowanych w jelicie konia przez mikroflorę.
dodawanie octu jabłkowego do paszy: nie szkodzi, ale nie pomaga w odstraszenie owadów. Natomiast ocet może być składnikiem preparatów do stosowania zewnętrznego, ma pewne właściwości przeciwzapalne i antymikrobowe, dzięki czemu może łagodzić podrażnioną skórę i ograniczać świąd i infekcje. Ocet jabłkowy jest za słaby by odstraszać owady, ocet spirytusowy działa nieco lepiej. Nie należy jednak z octem przesadzać bp zdrowe pH skóry konia jest bardziej zasadowe.
Czosnek: jest zdrowy ale dodany do paszy nie ma realnego wpływu na owady; prędzej wątroba wysiądzie, niż owad nie siądzie ;)

Cztery rzeczy ważne przy świądzie niezależnie od przyczyny

1: USUNIĘCIE STRESORÓW I ALERGENÓW

Najbardziej skuteczne przy egzemie letniej jest unikanie owadów. Rozsądne sposoby to wcale nie suchy wybieg w dzień a klitka w stajni nocą. Konie powinny móc same decydować kiedy chcą być w stajni (wiacie) a kiedy na zewnątrz, w tym świetnie jest, jeśli mogą też wejść do wody i tarzać się w piachu. Panierka jest najlepszą naturalna ochroną. Wybór oznacza też, że nie zamykamy ich na bujnej łące przy wodzie, pełnej gzów i komarów, bez możliwości wyjścia na teren z krótką trawą, przewiewem czy cieniem.

Przy lipcówce czy atopowym zapaleniu skóry [10] ważna jest kontrola czynników nasilających objawy: wyleczenie wspóistniejących infekcji bakteryjnych, np Staphylococcus, testy żywieniowe w celu ustalenia możliwych alergii, zmniejszenie narażenia na kurz i pleśnie (ściółka niepyląca, sianokiszonka zamiast siana, moczenie siana), zmniejszenie narażenia na ugryzienia owadów, wentylacja stajni. Roztocza żyją w derkach, pleśniejącej ściółce i sianie. Ich ilość zmniejszy pranie derek w gorącej wodzie. Do naturalnych akarycydów (środków roztoczobójczych), należy benzoesan benzylu w stężeniu 1 do 3% lub dodawany do prania w stężeniu 0,03%, kwas taninowy, alkohol benzylowy, salicylan fenylu, olejek herbaciany. Kupowanie pasz na bieżąco redukuje ilość roztoczy w paszarni. Samo przeniesienie konia ze stajni na pastwiska najsilniej zmniejsza ekspozycję na roztocza, pleśnie i kurz.

2: OCHRONA SKÓRY:

repelent na owady (można zrobić własny bazujący na neem i olejkach, które wybierze koń).
derki egzemowe i maski: czasowe rozwiązania, bo zatrzymują ciepło i wilgoć przy ciele co sprzyja dyskomfortowi, otarciom, infekcjom. [10]
zapewnienie miejsca do tarzania w błocie, co daje ochronną warstwę (a przynajmniej zmoczyć konia i dać się wytarzać w piachu/ziemi),
Z wybranych przez konia olejków, glinki bentonitowej, oleju neem, oleju słonecznikowego (do rozpuszczenia olejków) i hydrolatu geranium można sporządzić lotion lub glinkę do nakładania na swędzącą skórę. Można pokryć ich grzywy, ogony i brzuchy lotionem z glinki, oleju neem i olejku eterycznego bylicy drzewkowatej (Artemesia arborescens) – działa antyhistaminowo, przeciwzapalnie, chłodząco, znosi reakcje alergiczne. Przydatne SKŁADNIKI PREPARATÓW to macerat olejowy nagietka – łagodzi, chłodzi, naprawia skórę; olej neem: odstrasza owady i łagodzi skórę; hydrolat oczarowy – łagodzi, regeneruje i chłodzi, można użyć jako spray przynoszący ulgę i pomagający w naprawie skóry, można mieszać z glinką.

4: BAR ZIOŁOWY: ZIOŁA WSPIERAJĄCE KONIE Z EGZEMĄ, ATOPIĄ, ALERGIAMI

Zioła wspierają chore konie na kilka sposobów: niektóre działają przeciwalergicznie, antyhistaminowo, łagodza stany zapalne, inne wspierają wątrobę obciążoną utrzymującym się stanem zapalnym organizmu, są też i takie, które wspierają odbudoe zniszczonej skóry i gojenie ran, odrost sierści. Ważne są zioła na wzmocnienie odporności i drenaż limfatyczny, oraz zioła na naprawę skóry – owoc róży, siemię, glony, olej konopny

Pokrzywa: oczyszcza krew, wspiera wątrobę, działa antyhistaminowo i antyalergicznie

Rumianek: przeciwzapalny, kojący, antyalergiczny

Kozieradka: poprawia odporność, łagodzi sluzówki

Jeżówka: poprawia odporność, stymuluje ukłd limfatyczny, łagodzi zapalenia skłry

Aloes działa grzybobójczo i bakteriobójczo, przeciwzapalnie, nawilżająco, łagodzi swędzenie

nagietek: podnosi odporność na zakażenia bakteryjne, maść nagietkowa działa antybiotycznie

szałwia: działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie

żywokost lekarski - zawiera alantoinę, która przyspiesza gojenie ran i regenerację tkanki

mniszek i ostropest: wspomagają wątrobę i oczyszczanie organizmu

łopian – oczyszcza, reguluje metabolizm, wspomaga leczenie egzemy i innych zmian skórnych

rdest ptasi i skrzyp polny: bogate w krzemionkę, sprzyjają odbudowie skóry i włosia oraz korzystne dla nerek i działania filtrującego organizmu

5: BAR OLEJKOWY, zwłaszcza gdy świąd jest związany z problemami emocjonalnymi lub hormonalnymi. Aby wspierać aromaterapią konie z egzemą letnią należy co jakiś czas ponawiać Bar olejkowy by zobaczyć, jakie olejki wybierze koń. Może to być np lawenda, mięta, nasiona marchwi (odżywia i wzmacnia skórę i mięśnie gładkie), róża (równoważy hormony i odżywia serce), geranium czy bylica drzewkowata (antyhistaminowa i przeciwzapalna).

Nadmiar hormonów – klacze, które mają silne lub ciągłe ruje oraz ogiery i wałachy z dużym libido często mają roblem ze świądem. Użyteczne olejki to: róża damasceńska, geranium, cedr, korzeń arcydzięgla, rumianek niemiecki, szałwia.

Problemy emocjonalne: konie nerwowe, ruchliwe, napięte, (często szlachetne) potrafią wytrzeć obsesyjnie grzywę w jedną noc ale nie mają świądu ciągle. Pomagają im uspokajające olejki rumianku, krwawnika, ylang-ylang, wetiwerii. Konie emocjonalnie 'stoickie', nie okazujące emocji (często cięższe rasy), też moga potrzebować wsparcia olejków, takich jak np krwawnik, kocanki, nasiona marchwi, frankincense, wanilia.

Tekst i zdjęcia: Joanna Smulska

[1] Petplan equine, "Sweet itch alternative trearments", rozmowa z weterynarzem roku Petplan Equine, Gilem Reyem

[2] sweet itch co.uk "Benzyl benzoate for horses with sweet itch"

[3] J Food Sci Technol. 2020 Sep;57(9):3176-3183. Chemical composition and biological activities of two chemotype-oils from Cinnamomum verum J. Presl growing in North Brazil , A P Farias, O D S Monteiro, J K R da Silva, P L B Figueredo, A A C Rodrigues, I N Monteiro, J G S Maria

[4] Hall JA, Van Saun RJ, Tornquist SJ, Gradin JL, Pearson EG, Wander RC. Effect of type of dietary polyunsaturated fatty acid supplement (corn oil or fish oil) on immune responses in healthy horses. J Vet Intern Med. 2004; 18: 880– 6.

[5] O'Neill W, McKee S, Clarke AF. Flaxseed (Linum usitatissimum) supplementation associated with reduced skin test lesional area in horses with Culicoides hypersensitivity. Can J Vet Res. 2002; 66: 272– 7.

[6] Hess TM, Rexford JK, Hansen DK, Harris M, Schauermann N, Ross T, et al. Effects of two different dietary sources of long chain omega-3, highly unsaturated fatty acids on incorporation into the plasma, red blood cell, and skeletal muscle in horses. J Anim Sci. 2012; 90: 3023– 31.

[7] Veterinary dermatology Vol 34, Issue 6, 06 2023, s 175-208, Equine allergic skin diseases: Clinical consensus guidelines of the World Association for Veterinary Dermatology, R Marsella, S White, V A Fadok, D Wilson, R Mueller, C Outerbrifge, W Rosenkrantz

[8] Venter GJ, Labuschagne K, Boikanyo SNB, Morey L. Assessment of the repellent effect of citronella and lemon eucalyptus oil against south African Culicoides species. J S Afr Vet Assoc. 2014; 85: e1– 5.

[9] Braverman Y, Chizov-Ginzburg A. Repellency of synthetic and plant-derived preparations for Culicoides imicola. Med Vet Entomol. 1997; 11: 355– 60.

[10] Cox A, Wood K, Coleman G, Stewart AJ, Bertin F-R, Owen H, et al. Essential oil spray reduces clinical signs of insect bite hypersensitivity in horses. Aust Vet J. 2020; 98: 411– 6.

[11] Huhmann, R.; Mueller, R.S. A cream containing omega-3-fatty acids, humectants and emollients as an aid in the treatment of equine Culicoides hypersensitivity. Vet. Dermatol. 2019, 30, 155-e46.