DOPASOWANIE SIODŁA

Co oznacza "dobrze dopasowane siodło"?

Prawidłowo dopasowane siodło chroni grzbiet pracującego konia i zapewnia mu maksymalny komfort i swobodę ruchu. Rozkłada ciężar jeźdźca na jak największą powierzchnię oraz na całej długości i obu stronach siodła równomiernie, ale nie wywiera nacisku na kręgosłup ani nie blokuje łopatek.. Umożliwia klarowną komunikację dosiadem i stabilizację jeźdźca. Niedopasowane siodło z kolei skutkuje miejscami stałego, dużego i/lub punktowego nacisk. Taki nacisk zamyka naczynia włosowate skóry, co powoduje niedożywienie ściśniętej tkanki i może doprowadzić do obumierania komórek; objawem są wyłysienia lub biała sierść. [1] Niedopasowane siodło ogranicza ukrwienie, metabolizm i rozwój mięśni, blokuje łopatki i uszkadza ich chrząstki, powoduje zapalenie mięśni najdłuższych grzbietu, mikrourazy kręgów, zapalenie okostnej i bolesny proces tworzenie nowej kości; stan zapalny przenosi się na więzadła. Zarówno indywidualna budowa, jak i sama rasa konia wpływa na dobór siodła [3]: ciężkie rasy maja często stromą łopatkę i słabo wykształcony kłąb, konie pełnej krwi kłąb bardzo wyrazisty, konie arabskie krótki grzbiet ale szeroki, budowę ogórka.

Objawy niedopasowania siodła: otarcia, białe włosy, opuchlizny, blizny, zgrubienia, zmierzwiona lub wytarta sierść, atrofia mięśni; opór, nadwrażliwość na dotyk i czyszczenie grzbietu, uginanie się przy czyszczeniu i siodłaniu, brykanie, zablokowany sztywny grzbiet, niechęć do wydłużania wykroku, sztywność na łukach, problem ze zmianę kierunku, zaangażowaniem zadu, impulsem, ruchem naprzód, zebraniem, krzyżowanie w galopie, potykanie się [3].

Dopasowanie siodła do konia oceniamy, gdy stoi na twardym, równym podłożu, obciążając równo nogi. Siodło bez czapraka, bezpośrednio na grzbiecie. Oceniamy: 1) Rozmiar terlicy, długość względem grzbietu 2) Ułożenie, rozstaw, kształt i wypełnienie poduszek 3) Ułożenie wobec kłębu i kręgosłupa 4) Stabilność i balans podczas jazdy

KROK 1. Ocena położenia siodła

Terlica, aby spełniać swe zadanie (równomierne rozkładanie ciężaru jeźdźca na dużą powierzchnię – ale nie większą, niż fizjologicznie przystosowana do niesienia tego ciężaru), musi mieć odpowiedni kształt i długość. Miejsce dla siodła obejmuje obszar od 8 do 18 kręgu piersiowego. Musi dać swobodę łopatce - powinno leżeć około 5 cm za nią, gdy koń równo obciąża nogi w stój, czyli między łopatka a siodłem powinna się mieścić dłoń [3]. Aby zwizualizować to miejsce, kredą obrysowujemy krawędź łopatki, następnie na granicy klatki piersiowej i słabizny szukamy ostatniego żebra i rysujemy kredą linię (będzie łukowata) wzdłuż jego długości aż do połączenia z kręgosłupem. [2]

KROK 2. Ocena kanału siodła

Ważna jest jego szerokość, odstęp od kręgosłupa i symetria. Siodło nie może mieć kontaktu z kręgosłupem. By ustalić optymalną szerokość kanału i paneli, mierzymy szerokość mięśnia najdłuższego grzbietu. Od linii kręgosłupa, lekko naciskając, przesuwamy opuszki palców w dół. Wyczujemy dołek a poniżej twardy mięsień, potem jego krawędź i znów dołek. Jeśli górną i dolną krawędź mięśnia obrysujemy kredą, to łatwo zmierzyć pożądaną szerokość kanału i paneli. [1] Za długie siodło krępuje ruch łopatek i uszkadza wyrostki kolczyste w odcinku lędźwiowym. Kanał powinien mieć szerokość co najmniej 4 palce (6-7 cm lub tyle, ile między liniami narysowanymi z obu stron kręgosłupa), równą na całej długości (bez zwężenia w tylnej części). Gdy założymy siodło bez czapraka, z przodu i z tyłu powinno mieć prześwit wzdłuż paneli na całej długości. Wielkość prześwitu można też ocenić, z ziemi, gdy jeździec wsiądzie na konia. Jeśli kręgosłup jest wystający, i tak nie widać prześwitu, więc robimy test palcata (powinien się dać przeciągnąć; ostrożnie przy wrażliwych koniach) [2].

KROK 3. Równowaga

Siodło musi leżeć w równowadze na grzbiecie, nie przechylać się, nie odstawać z przodu ani z tyłu. Siedzisko w centralnym punkcie: piłeczka lub długopis powinna zatrzymać się na jego środku.

KROK 4 Przedni łęk

Ważna jest jego szerokość, kąt rozstawu i długość. Przedni łęk chroni kłąb i wyrostki kolczyste kręgosłupa przed obciążeniem, uciskiem i urazami. Siodło nie może leżeć na kłębie. Przedni łęk powinien być co najmniej 3-4 palce nad wyrostkami kolczystymi i tyle palców powinno też się mieścić po bokach kłębu. Minimum 3 palce pionowo także pod jeźdźcem w siodle. Siodło za wąskie ugniata, obciera, uciska i uszkadza chrząstkę łopatki i kłąb. W siodle za wąskim przedni łęk unosi się wysoko, siedzisko przechyla do tyłu a całość siodła mostkuje. Za szerokie przechyla się do przodu i/lub kołysze, a łęk opiera się na kłębie. Za ciasne blokuje dopływ krwi do mięśni czworobocznych a więc ich rozwój.[3] Zbyt szeroko rozchylone sztyce przedniego łęku, zamiast uwalniać łopatki, także powodują punktowy nacisk. Aby sprawdzić, czy czy siodło nie dotyka kręgosłupa, wkładamy dłoń pod przedni łęk, do kanału terlicy. Przy poruszaniu lekkim siodłem nie powinno uciskać nam dłoni bo tak samo będzie uciskać na kłąb. Jeśli z jednej strony kłębu jest więcej miejsca niż z drugiej, będzie problem z wyginaniem się i skręcaniem w jedną stronę. [2]

Jak mierzyć rozstaw łęku: Rozstaw łęku mierzy się inaczej w siodle (tu jest łatwo) i inaczej oceniając, jakiego rozmiaru potrzebuje dany koń (tu jest trudniej i się zmienia!). Rozstaw danego siodła mierzy się jako szerokość, centymetrem. Aby zmierzyć rozstaw przedniego łęku dla danego konia potrzebujemy zrobić obrys jego kłębu, zmierzyć go, PLUS uwzględnić obszar ochronny między łękiem, a kłębem. Oprócz rozstawu łęku ważny jest też jego kształt, różniący się miedzy modelami i markami siodeł. Możemy samodzielnie wykonać szablon grzbietu konia, który pomoże w ocenie, czy dane siodło w ogóle brać do przymiarki. W tym celu używamy krzywik giętki i wykonujemy obrys kłębu na wysokości, gdzie będą sztyce przedniego łęku i dalej dwa pomiary co 10 cm. Na bazie obrysów można wyciąć z kartonu szablony, które dokładamy do siodeł, przeglądanych np w sklepie [3]. Trzeba jednak pamiętać, że jest to jedynie zgrubny test.

Podstawowe dostępne szerokości/rozmiary łęku to S czyli łęk 26-28 (wąski, wysoki kłąb), M czyli łęk 29 (większość koni, typowa budowa), L (30-32, szerszy koń, słabiej zarysowany kłąb), XL (33-34 cm, bardzo szeroki grzbiet i niski kłąb). Dla zimnokrwistych odpowiednie są często rozmiary 33-35. Rozmiarówki różnych firm różnią się.

Punkty terlicy (zakończenia sztyc) muszą mieć odpowiedni kąt i długość. Powinny sięgać poza brzeg mięśnia trapezowatego, dzięki czemu nie wywołują punktowego ucisku na mięsień trapezius. Zbyt krótkie sztyce przedniego łęku powodują ucisk i atrofie tego mięśnia oraz mięśnia romboidalnego. Waga jeźdźca powinna być przekazywana na mięsień najdłuższy grzbietu. Ważne jest też, by sztyce przedniego łęku były skierowane nieco do tyłu, co chroni przed uszkadzaniem łopatki i otaczających ją mięśni.

KROK 5 Panele

Ważna jest wielkość i kąt nachylenia paneli. Mają przylegać do grzbietu na całej długości. By to ocenić, należy wsunąć płaską dłoń między siodło a grzbiet (drugą dociskając siedzisko) i przesunąć wzdłuż panelu z obu stron. W dobranym siodle, cały czas nacisk na dłoń jest taki sam. Miarą szerokości panelu jest szerokość mięśnia najdłuższego grzbietu. Kąt nachylenia paneli musi odpowiadać nachyleniu grzbietu, ani z tyłu, ani z przodu nie mogą leżeć pod za ostrym kątem.[1] Tył nie może odstawać, bo będzie uderzał plecy w ruchu. Poduszki: powinny mieć równomierny kontakt z ciałem konia, być symetryczne, odpowiedniej grubości i w odległości od kręgosłupa. wyściółka równomiernie rozłożona, nie zbyt zbita i twarda.

KROK 6

Inne punkty: przystuły – położenie względem linii popręgu i stan ich skóry. Popręg – położenie, prawidłowa długość i szerokość. Dalsze testowanie - podczas jazdy. Należy zwrócić uwagę na pracę łopatek, zadu, wykrok i chęć do jazdy. Oceniamy tez stabilność położenia siodła, prawidłowość zamocowania strzemion (dla zachowania neutralnej pozycji miednicy jeźdźca) i popręgu dla danego konia, komfort w zakresie równowagi i pozycji jeźdźca.

Ważne! Raz dopasowane siodło nie będzie wiecznie idealnie leżało. Nawet prawidłowo dobrane siodło wymaga kontroli. Przynajmniej raz w roku należy skonsultować dopasowanie ze specjalistą. Muskulatura koni się zmienia w zależności od wieku, kontuzji, treningu (szczególnie u młodych koni), ciąży, braku pracy. Panele też mogą zmienić kształt.

Wszystkie powyższe testy przydadzą nam się, gdy wybieramy siodło do sprawdzenia, lub zgrubnie przymierzamy różne rodzaje by wiedzieć, co może potencjalnie pasować na naszego konia. Jeśli jest możliwość, jak najbardziej należy pożyczyć i przymierzyć różne siodła. Natomiast ostateczny wybór i dopasowanie warto powierzyć specjaliście, czyli tzw saddlefitterowi.

Tekst i zdjęcia: Joanna Smulska.

Treść zdjęć: Haflinger: Stajnia Dorado, Puszcza Kampinowska. Siodło rajdowe i kasztanowaty arab: stajnia Koniki Dominiki, Rudawy Janowickie.

Źródła:

[1] "Złe siodło = zły koń, cz. 2. Dopasowanie siodła" K. Kącka, Hodowca i jeździec, lipiec 2014

[2] "Siodło – prawidłowe dopasowanie" Joyce Harman

[3] "Sprzęt i akcesoria jeździeckie" Carolyn Henderson