Czaprak, wybór i dopasowanie
W wyborze czapraka pomaga świadomość jego roli i przeznaczenia. Czaprak ma za zadanie chłonąć pot konia i chronić grzbiet przed odparzeniem i otarciem przez siodło; jednocześnie działa i w druga stronę: pomaga zachować czystość siodła, chroni siodło od soli z potu, kurzu zebranego w sierści, czy po prostu wcierania brudu. Następna funkcja czapraka to dodatkowe wyrównanie i zamortyzowanie nacisku siodła, ale tej roli nie należy przeceniać: jeśli siodło ma zły rozmiar, zbyt mocno, za słabo lub nierówno wypchane poduszki – czaprak tego nie zniweluje. Pamiętajmy, że gruba podkładka przy ciasnym siodle to jak trzy pary skarpet do ciasnego buta. Natomiast przy dobrze dobranym siodle, czaprak może stanowić dodatkową warstwę amortyzującą, zapewnia też oddychanie skóry, które byłoby zaburzone, gdyby siodło leżało na niej bezpośrednio. Zapobiega też wycieraniu sierści przez brzegi tybinek i pod tylnym łękiem, gdzie siodło ma pewną ruchomość.
MATERIAŁ
Materiał na czaprak powinien być: oddychający, chłonący wilgoć i odprowadzający ja na zewnątrz, trwały i odporny na rozdarcia. W czaprakach używanych od święta, pokazowych, używa się czasem tkaninę mniej przepuszczalną ale za to o ozdobnym wykończeniu. W czapraku do treningu i codziennej jazdy najważniejsze jest odprowadzenie potu i zapewnienie komfortu. Materiał spodni, czyli podszewka, ma chłonąć pot, nie być śliska ani za szorstka, nie może odparzać.
Bawełna: naturalny, trwały, wytrzymały materiał, świetny na wierzch i podszewkę czapraka. Ma silne właściwości absorpcyjne: czapraki z niej bardzo dobrze chłoną pot. Jest miękka w dotyku, higieniczna, nie uczula i nie obciera. Odporna na rozciąganie i wysoką temperaturę prania (wytrzyma nawet gotowanie; ważne, jeśli czaprak był używany np na koniu z pasożytami skóry). Do tkanin bawełnianych należy też dżins, oryginalnie wyglądający na czapraku; drelich – mocny roboczy materiał; ozdobny atłas (jego rodzajem jest satyna, pokrywająca niektóre czapraki Art et Cheval). Wadą bawełny jest długi czas wysychania.
Elanobawełna: połączenie elany (tkanina poliestrowa) z bawełną, odporna na ścieranie, niegniotąca się. Okazała się doskonała do produkcji ubrań, np koszul, których nie trzeba prasować, płaszczy i sukienek. Bardzo dobrze sprawdza się w czaprakach.
Flanela: tkanina bawełniana, wełniana lub mieszana, z delikatną, drapaną okrywą. Tworzy dobrą podszewkę i wierzch czapraka. Jest miękka, ciepła i miła w dotyku, przy tym mało podatna na uszkodzenia mechaniczne. Dodatek włókien syntetycznych zmniejsza podatność na rozciąganie, kurczenie, wypaczanie. Ma dobre właściwości termoizolacyjne. Należy ją prać i płukać w ciepłej wodzie, z łagodnym detergentem,wtedy dobrze zachowuje cechy techniczne.
Poliester: włókno syntetyczne, mocne ale sprężyste czyli odporne na gniecenie i marszczenie, duża wytrzymałość. Tkaniny z poliestru są niehigroskopijne, czyli nie chłoną wody: ma to zalety – szybko schną, są odporne na plamy, ale i wadę - są mało przewiewne (używane nawet na odzież chroniącą przed wiatrem). W czapraku dopuszczalne na wierzchu ale nie od spodu. Łatwy w pielęgnacji: można prać w pralce, woda do 60*, płukać w zimnej wodzie.
Polar: tkanina wykonana z PET i innych tworzyw sztucznych. Cechuje go hydrofobowość i dobra izolacja ciepła, i to nawet po zmoczeniu. Za to oddycha gorzej niż np wełna. Dobry na wierzch czapraków ozdobnych, ale nie ciężko pracujących; nieco podatny na wycieranie się pod siodłem.
Mikrofaza (mikrofibra): typ mikrowłókna z mieszanki bardzo cienkich włókiem poliestrowych i poliamidowych: podobno są 10 razy cieńsze od jedwabiu i 100 razy od ludzkiego włosa! Mikrofaza jest miękka, miła w dotyku, elastyczna, wytrzymała, odporna na ścieranie nawet przy częstym praniu, w pełni oddycha, nie uczula i nie podrażnia. Szyje się z niej też zasłony, ubrania, pościel, koce. Ma dużą chłonność, zdolność do absorpcji wody, ale wymaga prawidłowej konserwacji by jej nie stracić. Im grubsza mikrofibra, tym bardziej chłonna. Produkt z mikrofibry pierze się w temperaturze 40-50oC (można w pralce) z użyciem delikatnych środków, płucze w w zimnej wodzie. Nie wolno dodawać środków zmiękczających. Producenci ciągle udoskonalają parametry techniczne mikrowłókien i wprowadzają nowe rodzaje. Przykładem nowego typu mikrofibry jest Evolon firmy Freudenberg. Powstaje z włókien poliestru (70%) i poliamidu (30%) ułożonych naprzemiennie w mikrowłóknie w postaci mikrofilamentów. Cechą wyróżniającą jest, że włókna Evolonu nie mają końca (forma powtarzających się pętelek), więc nie strzępią się i nie mechacą.
Alcantara: materiał z z bardzo drobnych, w specjalny sposób splecionych mikrowłókien poliestru i poliuretanu. Bardzo efektowny wizualnie i wspaniały w dotyku. Poliester nadaje wytrzymałość, a poliuretan miękkość. Miękka, wytrzymała, łatwa do czyszczenia, odporna na ścieranie, trwała. Stanowi ozdobne pokrycie czapraka, świetnie sprawdza się też w kolorowych, miękkich padach. Używana w padach York Arwila.
Filc: otrzymywany jest przez spilśnienie tkanin. Surowcem do produkcji filcu są wełna, sierść i włókna sztuczne. Porządny filc jest gęsty, wytrzymały, elastyczny, o świetnych właściwościach termicznych. Czaprak z filcu dobrze oddycha, odciąga pot z powierzchni grzbietu, nie powoduje alergii. Dobrze profilowany czaprak filcowy świetnie, miękko się układa, dopasowuje do grzbietu, zapewnia koniowi amortyzacje i wygodę. Czaprak filcowy ma na ogół 1 -1,3 cm grubości co może wpłynąć na ułożenie siodła – należy się upewnić, że jest na niego miejsce.
Czaprak wełniany nie jest często spotykany, ale prawidłowo uszyty jest przewiewny, świetnie odciąga wilgoć ze skóry i ma pewne właściwości amortyzacyjne, pomaga redukować punktowy nacisk, nadaje się np dla koni rajdowych. Wełna w przeciwieństwie do bawełny utrzymuje ciepło po zmoczeniu - nadaje się dla koni pracujących w zimnym deszczu.
Futro owcze naturalne: zwykle używane albo w formie podkładki, albo tylko w części czapraka pod siodłem; ale czasem nawet w formie owczej skóry. Zapewnia świetne dopasowanie do grzbietu, dobry przepływ powietrza, minimalizuje nacisk na grzbiet; jednak trudna jest jego pielęgnacja i dość wysoka cena. Futro takie należy troskliwie czyścić i przechowywać, chronić przed molami.
WYPEŁNIENIE
Pianka poliuretanowa (pianka PU) to częsty i uniwersalny materiał na wypełnienie czapraków. Ma zwykle grubość około 0,5 -1 cm, jednak produkowane są jej rozliczne gęstości i grubości; pianki różni też sztywność tzn siła z jaką oddają nacisk. Pianka musi mieć pewną elastyczność, by dopasowywała się do kształtu konia. Warto podkreślić, że grube wypełnienie czapraka nie zastąpi dopasowania siodła. Nieco cieńsza pianka nadal daje komfort, a będzie lepiej oddychać.
Owata poliestrowa to miękka, przewiewna włóknina. Nie uczula. Używana też w materacach, kołdrach, legowiskach dla zwierząt, kurtkach. Podnosi komfort, nie odkształca się, nie rwie się i długo zachowuje sprężystość. Nadaje się na lekkie, letnie czapraki.
Siateczka: to świetny wybór na spód czapraka, zwłaszcza użytkowanego latem lub/i intensywnie. Dzięki niej czaprak szybko, sprawnie i równomiernie odprowadza wilgoć, bez przegrzewania i odparzania grzbietu; szybko też schnie. Niesłabnącą popularnością cieszy się model York Luna z taką siateczką, sprawdzony na koniach pracujących latem intensywnie pod siodłem; dodatkową zaletą jest duża trwałość tych czapraków.
ROZMIARY i TYPY
Czapraki dostępne są w rozmiarach: full (najczęściej wybierane pod siodła na konie ras dużych, wymiary około 65-67 x 49-53 cm), cob (około 55-62 x 47-50 cm; popularny rozmiar dla koni arabskich i koni małych typu hucuła, konika, haflingera; chociaż w wielu przypadkach, zwłaszcza pod siodłem dla dorosłego jeźdźca, również i te konie będą potrzebować czapraka full) oraz pony (na kucyki walijskie, szetlandzkie, 45 x 40 cm).
Czaprak nie może być za krótki, bo jeśli siodło będzie leżeć na lamówce lub przed nią, będzie konia ocierać lub uciskać. Podobnie jeśli krawędzie będą wypadać pod tybinką, zamiast poza nią. Czaprak za długi na krótkim grzbiecie, może wycierać włosy w okolicy lędźwi konia.
Podstawowe typy kroju czapraków to:
wszechstronny (VS): może być prostokątny, wycięty na kształt siodła, lub w kształcie łezki. Pasuje pod większość siodeł, uniwersalny. Czaprak wycięty powoduje, że powierzchnia zapocenia końskiej sierści zmniejsza się, co ma znaczenie latem.
ujeżdżeniowy (oznaczenia D, DR, DL – od 'dressage''/ "dressur"): o większej 'wysokości' dzięki czemu pasuje pod siodło z długimi, prostymi tybinkami; boczny kształt zbliżony do kwadratu. Przydatny też dla jeźdźców, którzy ze względu na wzrost potrzebują siodła z dłuższymi tybinkami.
skokowy – pasuje pod tybinki bardziej wysunięte do przodu
rajdowy – zwykle z dodatkowymi sakwami, dłuższy (pod siodło ławkowe), często z obszyciem kłębu dla zwiększenia wygody konia.
WAŻNE DETALE
Czaprak każdego typu musi uwzględniać anatomię koni i linię ich grzbietu, a co za tym idzie musi powiadać profilowanie na kłąb, żeby nie wywierać na niego nacisku. Czaprak nie może przylegać bezpośrednio do kłębu; po nałożeniu siodła należy też wciągnąć go w tunel, żeby nie leżał płasko na grzbiecie; szlufki powinny utrzymać go w takim położeniu; jeśli jest za krótki, to niestety się nie uda. Pikowanie czapraka powinno być równomierne, najlepiej sprawdza się klasyczne w regularne romby lub symetryczne pasy. Zbyt 'artystyczne' pikowania w esy floresy, mogą spowodować układanie się wypełnienia w grube wały, odgniatające grzbiet.
Zaczepy do przystuł i popręgu: najlepiej na rzepy. Powinny być w odpowiednim miejscu, by nie ściągać czapraka. Zbyt krótkie naprężają czaprak, wtedy lepiej zrezygnować z ich użycia.
Lamówka powinna być szeroka, płaska, z mocnego materiału, dobrze wszyta. Zbyt sztywna i/lub wypukła może uwierać, zwłaszcza za siodłem i pod popręgiem. Za delikatna szybko się przetrze.
Obszycie kłębu: futerko na brzegu lub cała futerkowa wstawka, zwiększa jego komfort.
Sakwy: duże i pojemne przy czapraku rajdowym lub malutkie tylko na telefon przy zwykłym. Muszą być solidnie wszyte i dobrze zapinane, najlepiej na rzep – guziczki trudno odpinać z konia.
Rip-Stop: technika wzmocnienia tkaniny przez dodanie w stałych odstępach dodatkowego, mocniejszego włókna, co zapobiega rozdzieraniu. Taką tkaninę wizualnie wyróżnia delikatna, wypukła 'kratka'. Szczególnie przydatna w czaprakach używanych w terenie, rajdowych.
KOLOR!
Kolor czapraka powinien być...zupełnie dowolny ;) Nie ma znaczenia dla walorów praktycznych tego sprzętu. Jeśli czaprak ma odpowiedni rozmiar, krój i materiał, to kolor i wzór pokrycia zależy tylko od osobistych upodobań jeźdźca. Zdrowy i zadbany koń, pod dopasowanym siodłem i zrównoważonym jeźdźcem, będzie wyglądał pięknie w każdym kolorze czapraka. Nie ma też żadnego koloru, którego 'nie wolno' użyć na koniu, bo jest arabem/ogierem/kasztanem itd. Oczywiście na czapraku ciemnym lub w drobny wzorek mniej widać brud – ale ten brud dalej tam jest! Dlatego każdy czaprak należy regularnie prać, nie zakładać na konia przepoconego, upiaszczonego, brudnego. Tak postępując, dbamy o zdrowie końskiego grzbietu, higienę a także zapewniamy większą trwałość sprzętu.
SERDECZNE PODZIĘKOWANIA ZA ZDJĘCIA DLA PAŃ:
Dorota Sierżęga (kasztanowata Dampa w czapraku Mustang w łowickie kwiaty),
Martyna Natalia Rosa (koń huculski Pentagon w treningu westernowym, pod swoją właścicielką, czaprak: niebieski pad Arwila York),
Inga Zielińska (kara Concordia w błękitnym czapraku York Luna)
