Aromaterapia koni

Aromaterapia koni oznacza stosowanie olejków eterycznych w celu poprawy stanu fizycznego i samopoczucia psychicznego zwierzęcia. Olejki eteryczne wspierają zdrowie koni osłabionych, w czasie rekonwalescencji, pomagają budować odporność i zapobiegać infekcjom, leczą problemy skórne, uspokajają nerwowe konie. Najbardziej korzystne dla koni są olejki rumianku, mięty, anyżu, lawendy, drzewka herbacianego, kopru, eukaliptusa, czosnku, drzew iglastych (sosna, jodła, świerk).

Olejki eteryczne to produkty pochodzenia naturalnego: wytwarzana są w liściach, kwiatach, korzeniach roślin olejkodajnych. Pod względem chemicznym olejek jest skomplikowaną mieszaniną związków i w przeciwieństwie do sztucznych aromatów, oprócz miłego zapachu mają liczne właściwości prozdrowotne.

Jak działają olejki eteryczne na konia:

1) szybko, działanie często można zauważyć w pierwszych dniach, a czasem zaraz po podaniu.

2) z udziałem konia – są elementem samoleczenia, koń je wybiera. Koń sam czuje, który z np trzech olejków pomagających na kaszel jest najlepszy dla niego w danej chwili.

3) łatwo i szybko wchłaniają się przez skórę i błony śluzowe do krwiobiegu. Szybko odparowują, wnikając do nozdrzy (stymulują zmysł węchu) i mózgu, gdzie wpływają na nastrój i funkcje ciała.

4) wspólną cechą olejków eterycznych jest duża skuteczność antyseptyczna i brak uodporniania się drobnoustrojów na nie. Są źródłem naturalnych antybiotyków. Dezynfekują, pomagają leczyć grzybice, hamują rozwój patogennych bakterii i pasożytów skórnych. Sprzyjają czystemu gojeniu ran. Do najsilniej odkażających (antyseptycznych) należą olejek tymiankowy, czosnkowy, drzewka herbacianego, a także krwawnikowy, sandałowy, eukaliptus, jałowcowy, cytrynowy, anyżowy.

5) olejki eteryczne dla koni pomagają na: alergie, choroby skóry, ochwat, zapalenie stawów, bóle, zaburzenia odporności, problemy oddechowe i zaburzenia emocjonalne. Niektóre składniki olejków (mentol, kamfora, eugenol) działają przeciwbólowo, inne regulują krążenie krwi (borneol, kamfora)

6) aromaterapia nie zastąpi weterynarza, przy objawach poważnych chorób koni należy zawsze zasięgnąć porady lekarza weterynarii.

Właściwości olejków eterycznych dla koni wg grup działania:

1) Olejki na problemy emocjonalne i behawioralne koni (nerwowość, płochliwość, napięcie itd): melisowy, walerianowy, z liści fiołka, lawendowy, różany, neroli, jaśminowy, rumianek, mięta, bergamotka, szałwia, kadzidłowy, krwawnikowy, goździkowy, ylang-ylang. Olejki stosuje się do uspokajania koni, łagodzenia ich stresu i niepokoju. Jednym z olejków często badanych w kontekście koni, jest lawendowy. Nauka potwierdza, że wdychanie olejku lawendowego pomaga koniom szybciej przezwyciężać skutki nagłego, ostrego stresu [2]. Olejek lawendowy użyty w pilotażowym badaniu na koniach pełnej krwi angielskiej zmniejszał z kolei ilość chodzenia po boksie, co sugeruje jego uspokajające działanie [3]. W tym wypadku był nakładany na czoło konia. Specyficzną grupą problemów są zaburzenia hormonalne u klaczy; tu pomocna jest szałwia muszkatołowa i geranium.

2) Olejki na układ trawienny: miętowy, rumiankowy, koperkowy, kadzidłowy, neroli. Przy kolce (asystująco do leczenia weterynaryjnego – nie zamiast) olejki przeciwbólowe i rozkurczowe: szałwia muszkatołowa, majeranek, lawenda, mięta pieprzowa i krwawnik, frankincense i rumianek rzymski. Olejki pobudzają wydzielanie soków trawiennych i apetyt [4], regulują trawienie i przemianę materii, działają przeciwzapalnie, przeciwbiegunkowo, bakteriostatycznie. Olejek miętowy sprzyja pobieraniu paszy przez konie. W badaniu [8] akceptacje przez koni 15 aromatów, okazało się, że najczęściej preferowane to kozieradka i banan, a dalej wiśnia, rozmaryn, kumin, marchew, mięta pieprzowa i oregano. Powodowały chętniejsze i szybsze zjadanie paszy.

3) Olejki na dolegliwości układu oddechowego koni: eukaliptusowy, szałwiowy, miętowy, czosnkowy, bergamotka, z nasion marchwi, kadzidłowy, tymiankowy, drzewka herbacianego,. Olejki łagodzące dolegliwości oddechowe często używa się w formie inhalacji, tu szczególnie sprawdza się eukaliptus, sosna, anyż, koper włoski, tymianek. Olejki działają na drogi oddechowe na kilka sposobów: poprawiają ukrwienie błony śluzowej, pobudzają wydzielanie śluzu, upłynniają go, udrażniają drogi oddechowe, działają wykrztuśnie, dezynfekują drogi oddechowe, ułatwiają oddychanie i zwalczają infekcje i stan zapalny [4]. Do korzystnych olejków eterycznych w terapii schorzeń dróg oddechowych u koni należą: tymiankowy (działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne), a także zioła o dużej zawartości olejków lotnych – mięta, anyż, czosnek [5].

4) Olejki na problemy skórne. Większość olejków działa silnie odkażająco (przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo): niszczą mikroorganizmy chorobotwórcze i hamują ich namnażanie. Szczególnie korzystne na dolegliwości skórne koni są olejki: rumiankowy, drzewka herbacianego, krwawnikowy, jałowcowy, tymiankowy, cytronella, geranium, lawendowy. Z powodzeniem stosowane u koni przy grudzie (drzewko herbaciane, lawenda, mirra, cytronella), gniciu strzałki (drzewko herbaciane, tymianek), grzybicy, sarkoidach oraz pasożytach zewnętrznych (piołunowy, anyżowy, bergamotkowy, czosnkowy). Badania [6] wskazują na silne działanie bakteriobójcze olejku tymiankowego i oregano wobec bakterii Staphylococcus xylosus u koni.

5) Olejki pomagające koniom z problemami układu ruchu należą do kilku grup. Przy napięciu mięśni pomaga lawenda, bazylia, majeranek. Bóle i przetrenowanie pomaga zwalczyć eukaliptus, lawenda, topola balsamiczna. Działanie przeciwzapalne wykazują np mięta, krwawnik, rumianek. Olejki eteryczne dobrze sprawdzają się jako składniki okładów, kompresów, glinek i wcierek dla koni w treningu.

6) Olejki na problemy z nerkami/pęcherzem: cytrynowy, sandałowy, jałowcowy, krwawnikowy, drzewka herbacianego, paczulowy, z nasion marchwi, pietruszkowy

7) Odporność: czosnkowy, drzewka herbacianego, bergamotka, cytrynowy, z nasion marchwi

Olejki eteryczne dla koni można stosować na wiele sposobów:

• masaż z ich użyciem działa odbudowująco i uspokajająco. Do użycia na skórze rozcieńcza się olejki w nośniku (żel aloesowy, olej kokosowy i inny roślinny)

• Kompresy z rozcieńczonego olejku – na miejsca naciągnięć, kontuzji, uderzeń.

• Moczenie kopyt przy ropniach: używa się olejków (drzewko herbaciane, oregano, cytrynowy, eukaliptusowy, rozmarynowy), soli Epsom i ciepłej wody, moczy kopyto co najmniej 20 minut – przyspiesza dojrzewanie i wyjście ropnia.

• gnicie strzałki – drzewko herbaciane, tymianek, w ciężkich przypadkach nierozcieńczone bezpośrednio na strzałkę, albo namaczać gaziki bawełniane i zostawić na kopycie na 24 h (w bucie lub przypięte taśmą).

• inhalacje: na problemy emocjonalne, uspokajająco, na problemy oddechowe (np olejek eukaliptusowy).

• rozpylanie: Można spryskać olejkami stajnię, boks i siano konia - tylko w małej ilości i akceptowanymi przez konia.
  

• domowe mikstury na owady: by je zrobić, trzeba pamiętać o fizycznych właściwościach olejków: są lżejsze od wody poza wyjątkami (goździk). Nierozpuszczalne w wodzie, lub minimalnym stopniu. Łatwo rozpuszczalne w alkoholu i olejach. Miksturę z olejkami przed użyciem warto dobrze wstrząsnąć. By sporządzić spray na owady dla koni, mieszamy olejki: lawendowy, eukaliptusowy, geranium, mięty pieprzowej, cytronelli i mirry, 20-30 kropel olejków na szklankę wody; by się rozpuściły, potrzebujemy dodatku emulgatora lub zastąpienia części wody etanolem albo octem.
  

Aromaterapia koni – zasada wolnego wyboru olejków przez konia

Olejki daje się koniowi do wyboru. Konie instynktownie szukają odpowiednich na swoje dolegliwości ziół i olejków, wyczuwają olejki eteryczne które działają dla nich w właściwy sposób. Należy zaoferować olejki do powąchania i pozwolić wybrać olejek; wybór wskazuje, co potrzebują. Zapach zwykle będzie najpierw wąchany jednym nozdrzem, a następnie jeśli olejek się spodoba, koń będzie wąchał drugim nozdrzem. Jeśli koń jest zainteresowany, przesuwa nozdrze nad olejkiem i wdycha go. Jeśli zapach oferuje żadnej wartości terapeutycznej dla danego konia, koń odwróci się od niego (tego olejku w danym dniu nie używamy).

Aromaterapia wg Caroline Ingraham – wybieranie i testowanie olejków

1. Preselekcja olejków: wybieramy zestaw do testowania, biorąc pod uwagę dolegliwości, problemy, objawy i temperament konia. Czyli np podajemy olejki z grupy na choroby skóry i pokarmowe, albo na emocjonalne i oddechowe. Przede wszystkim zaoferować ten, który powtarza się w obu grupach (np rumianek na emocjonalne i trawienne)

2. Podawaj koniowi do sprawdzenia olejki na jego dolegliwość, od 2 do 5 olejków w jednym czasie, ewentualnie po 20 minutach można testować kolejne. Nie dotykać nosa buteleczką z olejkiem.

3. Do aplikacji wybiera się 1 do 5 olejków, którymi koń był zainteresowany najbardziej. Jeśli:

• Wącha z zainteresowaniem/rozszerza nozdrza, śmieje się (flehmen), lub próbuje zjeść butelkę (trzeba ją mocno trzymać) – stosuje się olejek (rozcieńczony!) 2 razy dziennie jednym z wymienionych wyżej sposobów (np do masażu, czy nakładany w oleju bazowym na konkretne miejsce).

• Pokazuje małe zainteresowanie, kręci głową, wącha jedną chrapą - raz dziennie.

• Odwraca głowę/kładzie uszy do tyłu - NIE podaje się tego olejku.

4. Przyczyna problemu musi być dalej diagnozowana (np ból i nerwowość mogą wynikać ze złego siodła, kolka z zapiaszczenia czy zarobaczenia itd – olejek nie naprawi takich przyczyn).

ZASADY BEZPIECZNEGO STOSOWANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH U KONI

1. używać czystych olejków eterycznych nie kompozycji zapachowych.

2. w większości przypadków olejek należy rozcieńczyć w oleju (kokos, oliwa, słonecznikowy i inny roślinny) lub innym nośniku, nierozcieńczone mogą podrażnić lub zaszkodzić. Koń ma bardzo czuły węch, więc olejki nie muszą być mocno stężone; wystarczy 2,5 % olejku w oleju roślinnym lub żelu aloesowym (więcej nie znaczy lepiej). Na mililitr oleju bazowego, kropla olejku, na 30 mililitrów 30 itd
   

3. nie mogą dostać się do oka, ucha, okolic genitaliów, nie dotykać nierozcieńczonym nozdrzy. Jeśli dostanie się do oka, użyć oleju nośnikowego (na gąbeczce, szmatce) do usunięcia

4. nie używać więcej niż 5 olejków na raz. Jeśli je potem mieszamy to też najlepiej 3-4.
   

5. nie spożywać chyba, że pod okiem profesjonalnego aromaterapeuty

6. przestać używać jeśli jest reakcja alergiczna. Olejki w dużych dawkach mogą wywołać reakcje alergiczne i podrażnienia skóry i błon śluzowych, pęcherze i zapalenie. Przed zastosowaniem olejków najlepiej zrobić test alergiczny. Nie używać olejków na podrażnionej lub zranionej skórze.

7. podczas ciąży i u źrebiąt tylko po konsultacji ze specjalistą.

8. obserwować konia, reakcje, objawy. jeśli koń odwraca głowę od olejku to go nie chce. Nie zmuszać konia do olejków

9. nie stosować ZAMIAST leczenia, konsultować z lekarzem

10. olejki przechowywać w szkle lub stali nierdzewnej, ponieważ plastik reaguje z nimi.

Tekst i zdjęcia: JOANNA SMULSKA

Źródła:

1) Aromatherapy for horses, Caroline Ingraham.

2) Effect of Lavender Aromatherapy on Acute-Stressed Horses, C. Ferguson at al, Journal of Equine Veterinary Science, 33(1) January 2013

3) Topical aromatherapy with lavender essential oil in stall-walking horses, L. Munoz at. al., December 2018

4) Preparaty aromatyczne i olejki eteryczne w żywieniu i leczeniu koni, Magdalena Łuczyńska, Ewa Wadas przegląd hodowlany, 5/2016

5) Mieszanki ziołowe w terapii schorzeń dróg oddechowych u koni, M. Kaczorowski, A. Bała, Panacea Nr 2 (39) 2012, strony: 24-15

6) Essential Oils in the Control of Infections by Staphylococcus xylosus in Horses, B Huerta, B Barrero-Dominguez ar al., J. Equine Vet. Sci. 38, 19-23.

7) The Synergy of Essential Oils, Catherine Bird, Natural Horse Magazine Vol 2, Issue 6

8) Selection and acceptance of flavours in concentrate diets for stable horses, D. Goodvwin at al, Applied Animal Behaviour Science, 95(3-4):223-232, December 2005