KOPYTA KONI CZ.I: BUDOWA I FUNKCJA

Róg kopyta jest specjalnym wytworem skóry. Ściana kopyta składa się z 3 warstw. Blaszkowata (wysokie, blaszkowate wpuklenia skóry właściwej w żywe warstwy naskórka), środkowa = zrogowaciała (róg rurkowy, korneocyty w formie rurek równoległych do powierzchni kopyta), zewnętrzna (zrogowaciała, rurki mniejszej średnicy). Ochwat, jedna z najpoważniejszych chorób końskich, jest zapaleniem skóry właściwej oddzielającej kość od puszki kopyta.

Struktura kopyta jest złożona, obejmuje ono puszkę kopytową, podeszwę, strzałkę gąbczasta, strzałkę rogową, trzeszczki kopytowe, kość kopytową i ścięgno zginacza. Prawidłowe struganie i pielęgnacja kopyt służy zachowaniu zdrowia i pełnej funkcjonalności tych struktur – np. strzałka powinna mieć kontakt z podłożem, bo nacisk na nią stymuluje strzałkę gąbczastą i chrząstki kopytowe, co ma znaczenie dla odżywienia i przenoszenia sił. Kopyto zapewnia: ochronę, amortyzację, przenoszenie wagi konia, ruch konia.

Kopyto jest strukturą twardą ale plastyczną; mechanizm kopyta obejmuje jego odkształcanie się podczas ruchu o 2-4 mm, największe odkształcenia zachodzą w regionie piętek, ale też podeszwy.

10 faktów i ciekawostek o kopytach:

1. Róg kopyt przyrasta o około 1 cm na miesiąc. Całe zrasta od góry do dołu w ciągu 7 – 11 miesięcy. Aby rosło, musi mieć dostarczony budulec za pomocą krążenia krwi. Bez prawidłowego krążenia nie jest możliwe wytworzenie mocnego, zdrowego rogu nawet mimo dobrego żywienia. Krążenie zaś zależy od prowadzenia kopyt (słabe w zawężonych, zacieśnionych) oraz odpowiedniej ilości ruchu – kroków w ciągu doby.

2. Grubość podeszwy bywa różna ale 12 - 15 mm uważa się za minimalną dla prawidłowej ochrony wewnętrznych struktur. W kopytach chorych, źle prowadzonych, ochwaconych ta grubość bywa wielokrotnie mniejsza, przez co kopyto jest nadwrażliwe na nierówności terenu a koń często podbija się i/lub kuleje. Pete Ramey zwraca uwagę, że naturalna grubość podeszwy jest bardzo ważna, m.in chroni przed podbiciami, ropniami i zapewnia funkcjonalność na każdym terenie. Za dwa powszechne błędy uznaje – wycinanie podeszwy za mocno z przodu (częste u tradycyjnych kowali, sztuczne robienie 'miseczki') i za szybkie i za mocne spiłowywanie tyłu kopyta, częste u adeptów naturalnego strugania. Podeszwa przenosi dużą część ciężaru konia, mimo, że brzeg kopytowy dotyka podłoża pierwszy; podeszwa włącza się, gdy kopyto zagłębia się choć minimalnie w podłoże.

3. Unguloskopia to badanie wycinka rogu, pozwala określić poziom mikro i makroelementów i ocenić mikrostrukturę - jakość beleczek rogowych, co wskazuje na niedobory żywieniowe czy toczące się choroby.

4. Kopyto uczestniczy w wypompowywaniu krwi z kończyny w górę, wspomagając serce, stąd mówi się, że koń ma 5 serc. Żeby tak się działo, musi być dobrze strugane i poruszać się.

5. Kopyta osłów mają inny kształt niż końskie i nie należy strugać ich tak, by zmienić kształt na koński. Są z natury wąskie, strome a strzałka nie dotyka podłoża. Z powodu pochodzenia tego gatunku, są podatne na gnicie i ropnie – osłom należy zimą zapewnić suche warunki, także z powodu braku wodoodpornej sierści.

6. Zimą kopyta rosną wolniej, z uwagi na: wolniejszy metabolizm, brak pastwiska, mniej ruchu i pracy (więc słabsze ukrwienie). Nie należy jednak zaniedbywać korekt i kontroli kopyt, zwłaszcza tych rosnących krzywo. Sama niska temperatura nie szkodzi kopytom, natomiast przestawanie w stajni z powodu obaw opiekunów przed nią – już tak.

7. Koń prawidłowo ląduje albo LEKKO od piętki (niewidocznie prawie) albo płasko. Stawianie najpierw czubka kopyta jest symptomem bólowym.

8. Badania nie potwierdzają, że jasne kopyta są słabsze. Faktem jest, że genetycznie niektóre linie a nawet całe rasy, mają gorszej jakości róg czy większą skłonność do problemów z kopytami. Niektóre z tych ras najczęściej mają jasne kopyta, co może być źródłem przekonania o słabości związanej z barwą. Jednak jasne kopyta prawidłowo hodowanych kuców walijskich, islandzkich czy arabów nie są słabsze, niż ciemne wersje w tych rasach. Rasy o najlepszej jakości kopyt to przede wszystkim rasy prymitywne: hucuł, koń kabardyński, fiording, kuce szetlandzkie, camargue, baszkir etc. Gorsza jakość często występuje natomiast u ras ciężkich zimnokrwistych, aczkolwiek warunki utrzymania i użytkowania w wielu przypadkach są równie ważnym, lub głównym, powodem.

9. Ciężkie konie zimnokrwiste i kuce z dolin i lasów mają szersze, płaskie kopyta przystosowane do miękkiego terenu. Rasy górskie (hucuł, kuce greckie) mają kopyta bardziej strome i twarde.

10. Mechaniczne właściwości rogu kopyt są bardzo mocno zależne od poziomu wilgoci w tkance.
    Lektura dodatkowa:

1.  

   1. "Zrozumieć podeszwę" Pete Ramey, 2010, tłum. K. Woźniak

   2. "Pielęgnacja i podkuwanie kopyt koni" R. Kolstrung, P. Silmanowicz, A. Stachurska

   3. "Kształtowanie się i pielęgnacja kopyt u źrebiąt', P. Kolstrung, w: Hodowca i Jeździec, luty 2006.

   4. "Kopyta zimą" Koń Polski 2014 A. Jasińska, B. Kaźmierczak

   5. "Guidelines for Trimming the Equine Foot: A Review". Stephen E.O'Grady.